Η εξερεύνηση του διαστήματος υπήρξε, από τα πρώτα της βήματα, μια προσπάθεια επικίνδυνη. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται γνωστή και η ιστορία του Σοβιετικού διαστημικού προγράμματος και στα ήδη γνωστά θύματα προστέθηκαν ακόμη περισσότερα.

Στις 24 Οκτωβρίου 1960 στη μυστική βάση του Μπαϊκονούρ κατά την εκτόξευση του Βοστόκ δεν στάθηκε δυνατή η πυροδότηση των κινητήρων. Το προσωπικό έφυγε προς τη βάση εκτόξευσης, ώστε να εντοπίσει και να διορθώσει το πρόβλημα. Η καταστροφή συνέβη επειδή λειτούργησε το επόμενο στάδιο ανάφλεξης των κινητήρων με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 54 άτομα, μεταξύ των οποίων και ο διοικητής των Στρατηγικών Πυραυλικών Δυνάμεων της Σοβιετικής Ένωσης, Στρατάρχης Νεντέλιν. Το αποτέλεσμα ήταν να αναβληθεί η προγραμματισμένη για τις 12/11 πρώτη επανδρωμένη αποστολή στο διάστημα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή το ατύχημα έγινε 10 ημέρες νωρίτερα, ενώ στις 24/10/1960 έγινε ένα άλλο ατύχημα λόγω αποτυχημένης εκτόξευσης του διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου R-16 και τα θύματα έφτασαν τα εκατό.

Στις 23 Μαρτίου 1961, μόλις 20 μέρες πριν από την εκτόξευση του Βοστόκ I (Γιούρι Γκαγκάριν) συνέβη ένα ατύχημα κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης του κοσμοναύτη Μπονταρένκο. Ο Μπονταρένκο βρισκόταν στο θάλαμο χαμηλής πίεσης, ο οποίος προσομοιώνει τη γήινη ατμόσφαιρα σε ύψος 5 Km. Το ατύχημα συνέβη όταν ο Μπονταρένκο θέλησε να αλλάξει τους αισθητήρες που έλεγχαν την κατάσταση της υγείας του. Προσπάθησε να καθαρίσει τα σημάδια των αισθητήρων από το σώμα του με βαμβάκι εμποτισμένο με οινόπνευμα. Το βαμβάκι όμως έπεσε πάνω σε μία ηλεκτρική εστία στην οποία οι εκπαιδευόμενοι ζέσταιναν το γεύμα τους. Ο  Μπονταρένκο τυλίχτηκε στις φλόγες, αλλά το υπόλοιπο προσωπικό δεν μπορούσε να τον βοηθήσει μέχρι να εξομοιωθεί η πίεση του θαλάμου με του εξωτερικού περιβάλλοντος. Όταν βγήκε ο κοσμοναύτης από το θάλαμο είχε εγκαύματα σε όλο του το σώμα και μετά από 3 ώρες ξεψύχησε. Ήταν 23 ετών και το νεώτερο μέλος της πρώτης ομάδας των υποψήφιων κοσμοναυτών.

Η πρώτη πτήση του φιλόδοξου προγράμματος Σογιούζ, τον Απρίλιο του 1967, το οποίο επρόκειτο να λειτουργήσει ως πρόδρομος για επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη, κατέληξε σε τραγωδία. Το αλεξίπτωτο που επρόκειτο να επιβραδύνει την πτώση του θαλαμίσκου προσεδάφισης μπλέχτηκε, με αποτέλεσμα ο θαλαμίσκος να προσκρούσει στο έδαφος με ταχύτητα μεγαλύτερη των 600 km/h. Ο κοσμοναύτης Κόμαροφ ήταν η πρώτη απώλεια ανθρώπου κατά τη διάρκεια διαστημικής αποστολής.

Βλαντιμίρ Κομαρόφ
 

Μία παρ' ολίγον  τραγωδία συνέβη στις 18 Ιανουαρίου 1969 κατά την επιστροφή του Σογιούζ 5 και με το διαστημικό ανταγωνισμό μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ σε πλήρη εξέλιξη. Κατά τη διάρκεια της αποστολής το Σογιούζ 5 είχε «δέσει» με το Σογιούζ 4 και οι κοσμοναύτες Κρουνόφ και Γιελισέγιεφ άφησαν στο Σογιούζ 5 τον Βολύνοφ για να επιστρέψει στη Γη. Κατά τη διαδικασία επανεισόδου στην ατμόσφαιρα, μία υπομονάδα δεν αποχωρίστηκε από το κύριο σώμα με αποτέλεσμα ο θαλαμίσκος να εισέλθει με τη μη πυρίμαχη πλευρά στην ατμόσφαιρα. Η καταστροφή και ο θάνατος του Βολύνοφ φαίνονταν αναπόφευκτα καθώς το Κέντρο Ελέγχου δεν μπορούσε να επέμβει. Ωστόσο, κάποια στιγμή η υπομονάδα απελευθερώθηκε και ο θαλαμίσκος πήρε τη σωστή θέση, προσγειώθηκε κανονικά και ο Βολύνοφ γλίτωσε με μερικά σπασμένα δόντια. Μετά από επτά χρόνια συμμετείχε στην αποστολή του Σογιούζ 21.

Τον Ιούνιο του 1971 και ενώ το Σογιούζ 11 βρισκόταν στη φάση επανεισόδου στην ατμόσφαιρα, η καμπίνα του πληρώματος αποσυμπιέσθηκε με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι τρεις κοσμοναύτες.

Όλα τα παραπάνω γεγονότα καθώς και αρκετά ακόμα ατυχήματα είχαν κρατηθεί μυστικά από τη σοβιετική ηγεσία και έχουν αρχίσει να δημοσιοποιούνται τα τελευταία χρόνια μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων, που εργάζονταν στο σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα.

Οι παραπάνω αναφορές παρουσιάζονται στο βιβλίο του Βαλερύ Σανόφ , υποψήφιου κοσμοναύτη το οποίο αναμένεται να εκδοθεί στη Ρωσία στους επόμενους μήνες. Ο Σανόφ αφού πέρασε τις απαραίτητες εξετάσεις το 1990 μεταφέρθηκε στον τόπο εκπαίδευσης των Σοβιετικών κοσμοναυτών και το 1992 επιλέχθηκε για μία αποστολή στο διαστημικό σταθμό ΜΙΡ. Ωστόσο, η αποστολή ματαιώθηκε εξαιτίας της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ. Στο βιβλίο του ο Σανόφ περιγράφει τις εμπειρίες του από την εκπαίδευση αλλά αναφέρεται και στα ατυχήματα που σημάδεψαν το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα.

 

Ο Σπύρος Δελήμπασης γεννήθηκε το 1976 στη Λάρισα. Είναι διπλωματούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Α.Π.Θ. Ζει στη Λάρισα και εργάζεται σε εταιρεία πληροφορικής και ασφάλειας συστημάτων.