Μέχρι σήμερα η Ευρώπη κοίταζε τον πλανήτη Αρη από μακριά. Εδώ και λίγο καιρό, όμως, αρχίζει να βλέπει τα πράγματα με άλλο μάτι. Η Ευρώπη του διαστήματος θέλει να αποδείξει ότι ο Κόκκινος Πλανήτης δεν είναι αποκλειστικό πεδίο ερευνών και κατάκτησης εκ μέρους των Αμερικανών.

Το ευρωπαϊκό τρένο για τον Αρη ονομάζεται Mars Express και το χρονοδιάγραμμα προβλέπει την αναχώρησή του για τον Ιούνιο του 2003. Για το διαστημόπλοιο, που σχεδίασε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) και κατασκευάζεται ήδη στα εργαστήρια της Alenia του Τορίνο, έστω και αν απαιτείται ακόμη πολύς χρόνος για την εκτόξευσή του από τη βάση Μπαϊκονούρ, στο Καζακστάν, έχουν αρχίσει να γίνονται γνωστές πολλές λεπτομέρειές του.

Θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Αρη και θα μελετήσει την επιφάνειά του, την ατμόσφαιρα και τις επιδράσεις που έχει στον πλανήτη ο ηλιακός άνεμος. Οι συσκευές που θα διαθέτει ελπίζεται ότι θα δώσουν την απάντηση σε ένα από τα πλέον γοητευτικά αινίγματα που σχετίζονται με τον Κόκκινο Πλανήτη: Αν υπάρχει ή όχι νερό και, συνεπώς, αν είναι δυνατή η ανάπτυξη ζωής στον Αρη. Μια θετική απάντηση σε αυτό το μεγάλο ερώτημα θα στεφάνωνε με δόξα τις διαστημικές αποστολές με ευρωπαϊκή σφραγίδα. Και η ESA θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί τις δυσκολίες της NASA κερδίζοντας το προβάδισμα για να στοχεύσει στην επίτευξη ενός ακόμη πιο φιλόδοξου στόχου: Να πάει τον άνθρωπο στον Αρη.

Κλυδωνισμοί στη NASA

Είναι αρκετός καιρός τώρα που η NASA δεν πάει καλά. Η αποτυχία δύο αποστολών στον Αρη προκάλεσε αρκετούs κλυδωνισμούs στον αμερικανικό διαστημικό οργανισμό και μόνον τώρα με την αποστολή Mars Odyssey, φαίνεται να αποκαταστάθηκε η εικόνα της πάλαι ποτέ κραταιάs ΝΑSΑ. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα προβλήματα προέρχονται από την πορεία του προγράμματοs του διαστημικού σταθμού, τα πλάνα του οποίου ριζικά αναθεωρήθηκαν xωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν απορροφά τεράστια κονδύλια. Μάλιστα, πριν από μερικούς μήνες τοποθετήθηκε στην ηγεσία της ο Σιν Ο' Κίφι, έμπειρο στέλεχοs τηs αμερικανικήs κυβέρνησηs, που επιλέχθηκε από τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους για να βάλει κάποια τάξη, κυρίωs στα οικονομικά, μετά την άρνηση τουλάχιστον έξι ατόμων.

Ηταν φανερό ότι ο δρόμοs για την Ευρώπη ήταν ανοικτός και θα παρέμενε, αν στην τελευταία σύνοδο των υπουρyών Ερευναs και Τεχνολoγίας τηs Ε.Ε. στο Εδιμβούργο δεν αποφασιζόταν η δραστική μείωση και του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για το Διάστημα. Η Ευρώπη είχε οραματισθεί το Αυrοrα, ένα φιλόδοξο σχέδιο που αφορά στη διερεύνηση ύπαρξηs ζωήs στο Διάστημα σε συνδυασμό με την ανάπτυξη τηs απαραίτητηs τεχνολογίαs για την αποστολή ανθρώπου στο Ηλιακό Σύστημα, ειδικότερα στον Αρη και στη Σελήνη όπωs επίσηs και στουs πλησιέστερουs αστεροειδείs. Τώρα το σχέδιο αναθεωρήθηκε, αλλά το πρόγραμμα Mars Express θα προχωρήσει οπωσδήποτε. Και αν ολοκληρωθεί σωστά, το Mars Express θα ανοίξει το δρόμο για άλλεs αποστολέs -αφού θα χρησιμοποιούνται μέρη του συστήματοs xωpis έξοδα-, όπωs το πρόγραμμα αποστολήs μη επανδρωμένου διαστημοπλοίου στον κομήτη 46Ρ/ Wirtanen, το 2003.

Το μυστήριο του νερού

Στο Mars Express εναποτίθενται πολλέs ελπίδεs. Το κυριότερο μυστήριο που πρέπει να επιλυθεί είναι εκείνο του νερού. Ακριβώs πριν από ένα χρόνο είχαν προκαλέσει μεγάλη αίσθηση οι φωτογραφίεs που τράβηξε το αμερικανικό διαστημόπλοιο Mars Global Surveyor: Φαίνονταν καθαρά ραβδώσειs του εδάφουs του Αρη που μάλλον είχαν προκληθεί από πρόσφατη διάβρωση νερού (πρόσφατη με την έννοια ότι ήταν πριν από εκατομμύρια χρόνια και όχι πριν από δισεκατομμύρια, όπωs πιστευόταν). Συνεπώs, το υγρό τηs ζωήs είναι πιθανό να βγήκε στην επιφάνεια από μικρό βάθοs του υπεδάφουs, που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει ακόμη και σήμερα. Το Mars Express θα τεθεί σε τροχιά πάνω από αυτέs τιs χαράδρεs-ραβδώσειs και θα ερευνήσει τη δυνατότητα αν με εκσκαφέs μπορεί να εντοπισθεί το νερό.

Ενα από τα πλέον σημαντικά όργανα που θα φέρει ο Mars Express είναι το Marsis, ένα ραντάρ που θα εντοπίσει το νερό, αποτέλεσμα τηs συνεργασίαs τηs ιταλικήs υπηρεσίαs διαστήματοs και τηs Jet Propulsion τηs Πασαντίνα, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Εχει τη δυνατότητα να διεισδύει με τιs ακτίνεs του στο έδαφοs μέχρι βάθουs πέντε χιλιομέτρων. Με αυτόν τον τρόπο θα εντοπίσει πιθανή παρουσία νερού μέχρι αυτό το βάθοs, πάγο ή μικτέs μορφέs του. Θα χρησιμεύσει, επίσηs και για τη μέτρηση του πάχουs των πάγων στουs δύο πόλουs. Ωs όργανο θυμίζει ανάλογα ραντάρ που έχουν χρησιμοποιηθεί στη Γη για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου, εξηγούν οι ειδικοί. Το Marsis, συνολικού βάpous μόλιs τεσσάρων κιλών, έχει μια κεραία αποτελούμενη από δύο βραχίοvεs μήκουs 20 μέτρων ο καθέναs.

Ενα άλλο χρήσιμο όργανο είναι το Pfs, που είχε σχεδιασθεί για το ρωσικό Mars '96, πρόyραμμα που κατέληξε άδοξα στον ωκεανό λίγο μετά την εκτόξευση. Το Pfs μπορεί να μετρήσει τη θερμοκρασία του εδάφουs του Αρη, το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, την πίεση στο έδαφοs, να “συμπεράνει” την παρουσία νερού στην περιοχή που ελέγχει. Στο διαστημόπλοιο θα υπάρχουν επίσηs μια τηλεκάμερα υψηλήs ανάλυσηs, γερμανικήs κατασκευήs, ένα φασματόμετρο γαλλοϊταλικήs κατασκευήs και ένα σύστημα επικοινωνίαs με τη Γη που θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και σε μελλοντικέs αποστολέs.

Η προσεδάφιση του Beagle 2

Αλλά η αποστολή του Mars Express δεν θα περιορισθεί σε έρευνεs από το ύψοs τηs τροχιάs του. Με την άφιξή του στον Αρη, έπειτα από ταξίδι διάρκειαs έξι μηνών, και λίγο πριν τεθεί σε τροχιά, θα απελευθερώσει ένα μικρό ρομπότ, το Beagle 2, το οποίο θα προσεδαφισθεί όπωs έκανε ο διάσημοs προκάτοχόs του, ο Sojourner (Pathfinder). Η ονομασία Beagle παραπέμπει στο πλοίο με το οποίο ο Δαρβivos έκανε το ταξίδι που τον οδήγησε στην επεξεργασία τηs θεωρίαs για την εξέλιξη τηs ζωήs. Και ακριβώs το ρομπότ τηs ESA θα αναζη-τήσει στον Κόκκινο Πλανήτη ίχνη ζωήs, όπωs επίσηs και εκείνα τα στοιχεία που θα αποκαλύψουν την εξέλιξη του πλανήτη.

Το Beagle 2 είναι μεγάλο όσο δύο επιτραπέζιοι ηλεκτρονικοί υπολογιστέs. Πριν το μητρικό διαστημόπλοιο τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Αρη θα αποσπασθεί από αυτό και θα κατευθυνθεί προs την επιφάνεια του πλανήτη. Miα πυρράντοχη ασπίδα θα το προστατεύσει από τη θερμότητα τηs τριβήs τηs καθόδου προs το σημείο προσεδάφισηs Isidis Planitia: Πρόκειται για μια λεκάνη πολύ κοντά στον ισημερινό του Αρη, όπου έχει διατυπωθεί η άποψη ότι υπάρχουν ίχνη ζωήs. Στην τελική φάση καθόδου θα ανοίξει αυτόματα ένα αλεξίπτωτο, ενώ ελάχιστα πριν από την πρόσκρουση μπαλόνια που θα ανοίξουν θα μειώσουν στο ελάχιστο τιs επιπτώσειs τηs επαφήs με το έδαφοs.

Το Beagle 2 απόλυτα λειτουργικό στην επιφάνεια του πλανήτη θα αποκαλύψει την κάμερα λήψηs και τουs ηλιακούs συλλέκτεs για τη λειτουργία του και θα αρχίσει τον περίπατό του. Η κίνηση θα τροφοδοτείται από μπαταρίεs λιθίου που με τη σειρά τουs θα φορτίζονται συνεχώs από τούs ηλιακούs συλλέκτεs. Οι ειδικοί τρέφουν την ελπίδα ότι το σύστημα θα παραμείνει σε λειτουργία τουλάχιστον ένα χρόνο. Σε ό,τι αφορά την τελευταία, το πρόγραμμα είναι ακόμη πιο φιλόδοξο: Μέσα από το ρομπότ θα αποκαλυφθεί έναs μηχανισμόs ο oποίos θα εισχωρεί στο έδαφοs, θα συλλαμβάνει δείγμα του υπεδάφουs, θα το αναλύει και θα στέλνει τα αποτελέσματα στη Γη.