Η ιστορία του προσώπου στον Άρη ξεκινά το 1976, όταν το Viking 1 της NASA προχώρησε σε μια σειρά φωτογραφήσεων στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη με στόχο την επιλογή του σημείου προσεδάφισης για το αδερφό του σκάφος, το Viking 2 που επρόκειτο να ακολουθήσει.

Μια από τις φωτογραφίες αυτές απεικόνιζε ένα περίεργο σχηματισμό που έμοιαζε πολύ με ανθρώπινο πρόσωπο.

Η φωτογραφία αυτή δόθηκε στη δημοσιότητα από τη NASA με την περιγραφή: «σχηματισμός βράχων ο οποίος μοιάζει με ανθρώπινο πρόσωπο εξαιτίας των φωτοσκιάσεων». Γι αρκετά χρόνια δεν είχε δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη φωτογραφία. Οι πρώτες συζητήσεις άρχισαν στα μέσα της δεκαετίας του 80 και εντάθηκαν σε αυτή του 90. Μια θεωρία είχε ήδη σχηματιστεί: το πρόσωπο ήταν το κατασκεύασμα ενός εξωγήινου πολιτισμού που προσπαθούσε να μεταδώσει κάποιο μήνυμα. Επίσης μια σειρά μικρότερα υψώματα που εμφανίζονται επίσης στη φωτογραφία θεωρήθηκαν πυραμιδοειδείς κατασκευές και σύντομα άρχισε να γίνεται συζήτηση για τα ερείπια μιας ολόκληρης πόλης. Σύμφωνα με τις θεωρίες αυτές η NASA είχε γνώση του ότι επρόκειτο για τεχνητές κατασκευές, πιθανώς δε και άλλες αποδείξεις, και προσπαθούσε να συγκαλύψει το γεγονός.

Έτσι γεννήθηκε και διαδόθηκε ο μύθος του προσώπου της Κυδωνίας (από την περιοχή του Άρη στην οποία εντοπίζεται ο σχηματισμός) και των αρχαίων εξωγήινων πόλεων στην επιφάνεια του Άρη. Όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις η θεωρία στήθηκε και στηρίχθηκε πάνω σε στοιχεία ελλιπή, και τραβηγμένες υποθέσεις-εικασίες, αγνοώντας όλες τις λογικές απαντήσεις και αποδείξεις τις οποίες και εντάσσει στην προσπάθεια αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης.

Δεν ασχολείται για παράδειγμα με την απλούστερη των ερωτήσεων: αν η NASA είχε αμφιβολίες για την ακριβή φύση του προσώπου και ήθελε κάτι να αποκρύψει για ποιο λόγο έδωσε τη φωτογραφία στη δημοσιότητα. Επίσης έχει αγνοηθεί το γεγονός ότι έχουν ληφθεί και άλλες φωτογραφίες του ίδιου σχηματισμού κατά τη διάρκεια των αποστολών του Mars Global Surveyor, οι οποίες δεν αφήνουν αμφιβολίες για το ότι πρόκειται για φυσικούς σχηματισμούς.

Αλλά ακόμα και εάν επρόκειτο για σημάδια κάποιου εξωγήινου πολιτισμού ποιος ο λόγος να κρατηθεί κρυφό; Για να αποφευχθεί ο πανικός, απαντούν οι υποστηρικτές της θεωρίας. Όταν η Αμερικανική Διοίκηση δε μπορεί να κρατήσει κρυφά μια σειρά από άλλα θέματα μικρής ή μεγάλης σημασίας, (πχ οι ερωτικές αναζητήσεις του Κλίντον ή τα στοιχεία που είχαν συγκεντρώσει αλλά δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν οι Αμερικανικές υπηρεσίες πρίν τα γεγονότα της 11/9), καταφέρνει να αποκρύπτει, εδώ και 25 χρόνια ότι υπάρχουν ερείπια ενός πολιτισμού στον Άρη.

Όμως και ο ισχυρισμός του ενδεχόμενου πανικού ελάχιστα στέκει. Μήπως δεν είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι στην Ευρώπη, ένα από τους δορυφόρους του Δία, υπάρχει νερό και πολύ πρόσφατα οι επιστήμονες διατύπωσαν για μια ακόμα φορά την άποψη ότι ίσως υπάρχει και ζωή. Δεν υπήρξε κανένας πανικός, αντίθετα, μάλλον μεγαλειώδης αδιαφορία. Ή όταν η New York Sun, το 1835, ανακοίνωνε την ανακάλυψη ζωής στο φεγγάρι ο μόνος πανικός που δημιουργήθηκε ήταν αυτός των αναγνωστών να αγοράσουν φύλλα της εφημερίδας. Ο αντίλογος μπορεί να αναφέρει τον πανικό που προκάλεσε η περίφημη εκπομπή του Orson Wells «Ο πόλεμος των Κόσμων», όμως εκεί οφειλόταν στο στοιχείο του πολέμου και όχι στην εξωγήινη ζωή αυτή καθεαυτή.

Παρόλα αυτά, όσο οι θεωρίες αυτές θα «πουλάνε», θα συνεχίσουν να γράφονται άρθρα και βιβλία και κάποιοι θα θησαυρίζουν χάρις στην άγνοια και την ευπιστία.

Ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση όλων των ανόητων και αστήρικτων θεωριών είναι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Κάτι που άλλωστε χρειάζεται και για τη αξιολόγηση κάθε είδους ιστοριών και θεωριών συνομωσίας, είτε αυτές αφορούν τους εξωγήινους είτε τη 17 Νοέμβρη. Ίσως τότε οι ανησυχίες επικεντρωθούν σε άλλα θέματα, πολύ πιο κρίσιμα και σημαντικά. Γιατί οι πραγματικές «συνομωσίες» κρύβονται σε θέματα όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου ή η υπεράντληση υδάτινων πόρων. Άλλωστε δε χρειάζεται και ιδιαίτερη προσπάθεια από τους «συνωμότες», τους αρκεί η αδιαφορία του κοινού. Όμως τα θέματα αυτά δεν κρύβουν το στοιχείο του εξωτισμού και του εύκολου εντυπωσιασμού.

Πρόσφατα εξαφανίστηκε μια ολόκληρη λίμνη μόλις λίγα χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη. Όμως ένα βιβλίο για τη σχεδόν ολοκληρωτική εξαφάνιση της Κορώνειας είναι βέβαιο ότι δε θα πουλήσει ούτε ένα κλάσμα των αντιτύπων που πούλησε στην Ελλάδα το βιβλίο του Berlitz για ένα αντιτορπιλικό που ίσως να εξαφανίστηκε, 50 χρόνια πρίν, μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.