Πάτησε στην πραγματικότητα ο άνθρωπος στην επιφάνεια της Σελήνης ή οι αποστολές του προγράμματος Apollo ήταν στην πραγματικότητα μια καλοστημένη μεγαλειώδης απάτη; Η ερώτηση μάλλον ακούγεται αφελής, όμως υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ανθρώπων, ειδικών και μη, που υποστηρίζουν αυτή την εκδοχή.

Ιστορικό

Το Φεβρουάριο του 2001 προβλήθηκε στο Αμερικανικό κανάλι FOX TV, μια εκπομπή-ρεπορτάζ με τίτλο «Θεωρία Συνομωσίας: Πατήσαμε στη Σελήνη;» (Conspiracy Theory: Did we Land on the Moon?). Η κεντρική ιδέα της εκπομπής ήταν ότι στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ προσσελήνωση, ούτε καν προσέγγιση επανδρωμένων αποστολών στη Σελήνη, και ότι όλες οι επισκέψεις του προγράμματος Apollo στη Σελήνη  ήταν κατασκευασμένες-κινηματογραφημένες σε επίγειες μυστικές εγκαταστάσεις.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που διατυπωνόταν αυτή η θεωρία. Ήδη από τη δεκαετία του 60 υπήρχαν αρκετοί ερευνητές και συγγραφείς και λίγοι επιστήμονες που υποστήριζαν ότι, για μια σειρά από λόγους, το ταξίδι στη Σελήνη ήταν αδύνατο. Μετά τις προσσεληνώσεις του προγράμματος Apollo η άποψη αυτή μετασχηματίσθηκε στη θεωρία ότι κάτι ύποπτο υπήρχε στις επισκέψεις στη Σελήνη και προβλήθηκε η πιθανότητα οι επισκέψεις αυτές να ήταν σκηνοθετημένες σε επίγειες εγκαταστάσεις. Ο πιο γνωστός από τους υπέρμαχους αυτής της θεωρίας είναι ο Bill Kaysing ο οποίος από το 1956 έως το 1963 εργαζόταν σε έναν από τους προμηθευτές της NASA και συγκεκριμένα την εταιρεία Rocketdyne που είχε αναλάβει τμήμα της εξέλιξης του κινητήρα των αποστολών Apollo.

Περίπου από τις αρχές της δεκαερίας του 1990 το συγκεκριμένο θέμα έχει αναπαραχθεί πολλές φορές, κυρίως μέσω του internet. Η εκπομπή του FOX έδωσε στην παραπάνω θεωρία την ώθηση της ευρείας δημοσιότητας.

Επιχειρήματα

Οι υποστηρικτές της θεωρίας ξεκινούν κατά κανόνα την ανάλυσή τους παραθέτοντας δύο στοιχεία-δεδομένα:

• περισσότερο από το 30% του αμερικανικού πληθυσμού πιστεύει ότι οι προσσεληνώσεις του προγράμματος Apollo ήταν σκηνοθετημένες

• δεν υπήρξε ποτέ επανδρωμένη αποστολή της Σοβιετικής Ένωσης στη Σελήνη, ενώ και οι Αμερικανικές αποστολές τερματίσθηκαν μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος Apollo.

Το πρώτο στοιχείο δίνει ένα χαρακτήρα νομιμοποίησης και κοινής αποδοχής στη θεωρία, ενώ το δεύτερο θέτει, υπό τη μορφή διαπίστωσης, ένα ερώτημα. Η απάντηση στο γιατί τερματίσθηκαν οι αμερικανικές αποστολές, και γιατί δεν υπήρξαν προσσεληνώσεις Σοβιετικών κοσμοναυτών, πρέπει να αναζητηθεί σε κάποιο καλά φυλαγμένο μυστικό. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η βάση πάνω στην οποία μπορεί να αναπτυχθεί σχεδόν οποιαδήποτε θεωρία πλανητικής ή κοσμικής συνομωσίας.

Με αυτή την αφετηρία παρουσιάζεται μια σειρά επιχειρημάτων-παρατηρήσεων-προβλημάτων, βάσει των οποίων οι υποστηρικές της θεωρίας θεωρούν ότι τεκμηριώνουν το σενάριο των σκηνοθετημένων προσσεληνώσεων. Άλλα από αυτά αφορούν τεχνικά και επιστημονικά θέματα, όπως οι ζώνες Van Allen ή οι ικανότητες πρόωσης των πυραύλων-φορέων ή των αντίστοιχων της σεληνακάτου. Άλλα ασχολούνται με ανωμαλίες(;) του φωτογραφικού υλικού. Ενδεικτικά παρατίθενται κάποια από αυτά, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις συνήθως αρκεί να ληφθεί υπ' όψιν το ότι στη Σελήνη η εφαρμογή των νόμων της φυσικής έχει διαφορετικά αποτελέσματα εξαιτίας της έλλειψης ατμόσφαιρας και της μειωμένης βαρύτητας.

Ζώνες Van Allen

Οι ζώνες Van Allen είναι ομάδες ηλεκτρονίων (ηλεκτρικού φορτίου έως 10 MeV) και πρωτονίων, (10-100 MeV) τα οποία έχουν παγιδευτεί από το μαγνητικό πεδίο της γης. Η εσωτερική ζώνη ανακαλύφθηκε το 1958 μετά τις αποστολές Explorer και εκτείνεται από 400 έως 12.000 Km από την επιφάνεια της Γης, ενώ η εξωτερική ζώνη εκτείνεται από 12.000 έως 60.000 Km. Τα παραπάνω μεγέθη είναι προσεγγιστικά, καθώς διαφέρουν ανάλογα με το δυναμικό των παγιδευμένων σωματιδίων ενώ παρουσιάζονται και μερικές ανωμαλίες εξαιτίας της απόκλισης του γεωμετρικού από το μαγνητικό άξονα της Γης.

Το επιχείρημα: Η ραδιενέργεια που θα αντιμετώπιζαν οι αστροναύτες καθώς τα διαστημικά οχήματα είναι υποχρεωμένα να διασχίσουν τις ζώνες Van Allen στο ταξίδι για τη Σελήνη.

Η απάντηση: Στην πραγματικότητα οι κίνδυνοι από ραδιενέργεια στα διαπλανητικά ταξίδια δεν είναι μόνο οι ζώνες Van Allen. Μάλιστα θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι οι ζώνες αυτές αποτελούν το μικρότερο από τους ραδιενεργούς κινδύνους καθώς είναι γνωστές και χωρικά περιορισμένες. Οι κυριότεροι κίνδυνοι προέρχονται από κοσμική ακτινοβολία, κυρίως λόγω σημαντικών ηλιακών εκρήξεων (ηλιακός άνεμος). Οι κίνδυνοι αυτοί ήταν γνωστοί πριν από τις αποστολές του προγράμματος Apollo και απετέλεσαν έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες στο σχεδιασμό και προγραμματισμό των αποστολών. Αξίζει να αναφερθεί ότι στη δεκαετία του 60 είχαν καταβληθεί έντονες προσπάθειες στην κατεύθυνση της πρόγνωσης των ηλιακών φαινομένων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση της κοσμικής ακτινοβολίας, αν και χωρίς μεγάλη επιτυχία.

Παράλληλα μεγάλη έμφαση δόθηκε στην παθητική ασφάλεια-θωράκιση των διαστημικών οχημάτων, αλλά και στην καταγραφή των δόσεων ραδιενέργειας που παρέλαβαν οι διάφορες αποστολές Apollo. Τα στοιχεία των καταγραφικών απορρόφησης ακτινοβολίας που έφεραν οι αποστολές Apollo δίνουν ισοδύναμες βιολογικές δόσεις πολύ μικρότερες των 5rem/yr που είναι το διεθνές όριο δόσης για εργαζόμενους που χειρίζονται ραδιενεργό υλικό.

Κανείς ποτέ δεν ισχυρίσθηκε ότι τα διαστημικά ταξίδια είναι απόλυτα ασφαλή. Απλά κατεβλήθησαν και καταβάλλονται προσπάθειες να είναι όσο το δυνατό πιο ασφαλή. Συνοψίζοντας, όντως οι κίνδυνοι από τη ραδιενέργεια αποτελούν ίσως το σημαντικότερο κίνδυνο για επανδρωμένα διαπλανητικά ταξίδια. Στην προετοιμασία του προγράμματος Apollo δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αξιολόγηση και ποσοτικοποίηση αυτών των κινδύνων ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας. Συγκεκριμένα σε ότι αφορά τις ζώνες Van Allen το πέρασμα των διαστημικών οχημάτων διαμέσου αυτών ήταν αρκετά γρήγορο ώστε, σε συνδυασμό με την εξωτερική θωράκιση, η απορροφούμενη δόση να είναι σε χαμηλά, απόλυτα αποδεκτά επίπεδα.

Κυματισμός της σημαίας

Το επιχείρημα: Η Αμερικανική σημαία την οποία η αστροναύτες έστησαν στην επιφάνεια της Σελήνης φαίνεται να κυματίζει (φ. 1). Πώς είναι αυτό δυνατό απουσία ατμόσφαιρας και άρα αέρα;

Η απάντηση: Στις περισσότερες αποστολές Apollo  οι ίδιοι οι αστροναύτες φρόντισαν να στήσουν τις σημαίες ώστε να φαίνεται ότι κυματίζουν για αισθητικούς λόγους, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια του αντικειμένου σε συνθήκες έλλειψης ατμόσφαιρας και χαμηλής βαρύτητας. Ουσιαστικά δηλαδή είτε περιστρέφοντας το κοντάρι στερέωσης της σημαίας είτε διαμορφώνοντας πτυχές στη σημαία οι ίδιοι, έδωσαν προς φωτογράφηση την εικόνα μια κυματίζουσας σημαίας και εξύψωσαν έτσι την εθνική υπερηφάνεια των συμπολιτών τους.

Λειτουργία του κινητήρα κατά την αποσελήνωση

Το επιχείρημα: Κατά την αποχώρηση των αστροναυτών από την επιφάνεια της Σελήνης, ο κινητήρας της σεληνακάτου δεν εξάγει ορατή φλόγα, όπως θα περίμενε κανείς.

Η απάντηση: Ο κινητήρας αποσελήνωσης (όπως και αυτός της προσσελήνωσης) χρησιμοποιούσε ως καύσιμο μίγμα (50-50) υδραζίνης και ασύμμετρης διμεθυλυδραζίνης (UDMH) και οξειδωτικό τετροξείδιο του αζώτου. Η ανάμιξη των δύο προκαλεί ανάφλεξη χωρίς φλόγα στο φάσμα του ορατού φωτός. Πρόκειται δηλαδή για εντελώς διαφορετική διαμόρφωση καυσίμου-οξειδωτικού από εκείνο των πυραύλων-φορέων Saturn που έδιναν τις εντυπωσιακές εκτοξεύσεις από τη Γη. Οι λόγοι προφανώς σχετίζονται με το συνδυασμό των φυσικοχημικών παραμέτρων και των αναγκών πρόωσης που είναι εντελώς διαφορετικές στις δύο περιπτώσεις. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι οι κινητήρες της ακάτου προσελήνωσης είχαν δύναμη πρόωσης περίπου 44.000 Ν, μέγεθος ελάχιστο σε σχέση με την αντίστοιχη δύναμη πρόωσης των 33.000.000 Ν του κινητήρα 1ου σταδίου των πυραύλων φορέων Saturn IV.

Απουσία άστρων από τις φωτογραφίες

Το επιχείρημα: Η απουσία άστρων από τις φωτογραφίες των αστροναυτών αποτελεί ένα από τα βασικότερα επιχειρήματα των υποστηρικτών της θεωρίας. Θεωρητικά η απουσία ατμόσφαιρας η οποία έχει ως αποτέλεσμα το σκοτεινό ουρανό ακόμα και κατά τη διάρκεια της Σεληνιακής ημέρας, θα έκανε ευκολότερη την παρατήρηση των άστρων.

Η απάντηση: Είναι αλήθεια πως η απουσία ατμόσφαιρας στη Σελήνη δεν δημιουργεί το φαινόμενο του φωτισμένου, γαλάζιου ουρανού. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της Σεληνιακής ημέρας ο ουρανός παραμένει σκοτεινός και τα άστρα ευδιάκριτα. Όταν όμως αντικείμενο της φωτογραφίας είναι ένας αστροναύτης ή κάποια λεπτομέρεια του Σεληνιακού εδάφους τα οποία φωτίζονται από τον ήλιο (οι προσσεληνώσεις έγιναν στην αρχή της Σεληνιακής ημέρας), ο χρόνος ανοίγματος του διαφράγματος της φωτογραφικής μηχανής είναι πολύ μικρός για να αποτυπώσει τις πολύ ασθενέστερες πηγές φωτός που είναι τα άστρα. Πολύ περισσότερο όταν αντικείμενο της φωτογραφίας είναι η Γη. Η φωτογράφηση των άστρων είναι δυνατή μόνο εάν αυτά είναι το αντικείμενο της φωτογραφίας και άρα χρησιμοποιηθούν οι κατάλληλες ρυθμίσεις στη μηχανή, αλλά και απομονωθούν από άλλα αντικείμενα πολύ φωτεινότερα από αυτά (αυτόφωτα ή ετερόφωτα).

Οι σκιές των αντικειμένων και αστροναυτών

Το επιχείρημα: Τα επιχειρήματα αφορούν δύο παρατηρήσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπως αυτή (φ. 2) που ενώ ο αστροναύτης είναι στη σκιά της σεληνακάτου εμφανίζεται «φωτισμένος», ή άλλες στις οποίες ενώ ο αστροναύτης έχει την πλάτη του στον ήλιο, είναι ορατές πολλές λεπτομέρειες της σκιασμένης στολής του. Η δεύτερη παρατήρηση αφορά φωτογραφίες στις οποίες τα εμφανιζόμενα αντικείμενα ή αστροναύτες δεν έχουν παράλληλες, αλλά συγκλίνουσες σκιές. Δηλαδή είτε υπάρχουν περισσότερες της μιας (ήλιος) πηγές φωτός είτε η μοναδική πηγή φωτός είναι πολύ κοντά στο θέμα της φωτογραφίας.

Η απάντηση: Ο φωτισμός του λευκοντυμένου αστροναύτη κατά την κάθοδό του από τη σεληνάκατο, είναι φαινόμενo απόλυτα αναμενόμενo εξαιτίας της αντανάκλασης του φωτός στην ανοιχτόχρωμη επιφάνεια της Σελήνης.

Σε ότι αφορά τις συγκλίνουσες σκιές πρέπει να ληφθεί υπ΄ όψιν ότι οι φωτογραφίες είναι δισδιάστατες απεικονίσεις μιας τρισδιάστατης πραγματικότητας. Ανωμαλίες όπως η κλίση του εδάφους, η θέση της φωτογραφικής μηχανής σε σχέση με δύο διαφορετικά αντικείμενο στο ίδιο πλάνο είναι δυνατό να μεταφέρουν στο φωτογραφικό χαρτί μη ρεαλιστικές απεικονίσεις εάν δε ληφθεί υπ΄ όψιν ο παράγοντας προοπτική. Οι παρατηρήσεις των υποστηρικτών της θεωρίας συνομωσίας σε σχέση με τις σκιές, ουσιαστικά προσπαθούν να τεκμηριώσουν την ύπαρξη περισσοτέρων της μιας πηγών φωτός. Όμως στην περίπτωση αυτή θα περίμενε κανείς να υπάρχουν και ισάριθμες σκιές. Στην πραγματικότητα υπάρχει μια ακόμα πηγή φωτός, η Γη. Το ολόγιομο φεγγάρι σε μια καθαρή νύχτα ρίχνει καθαρές σκιές, οι οποίες όμως εξαφανίζονται εάν χρησιμοποιηθεί και μια πιο ισχυρή πηγή φωτός, όπως μια λάμπα. Έτσι και η Γη ρίχνει σκιές σε αντικείμενα πάνω στη Σελήνη (μάλιστα το φως της Γης στη Σελήνη είναι περίπου 70 φορές πιο ισχυρό από ότι αυτό της Σελήνης στη Γη), όμως όταν ανατείλει ο ήλιος οι σκιές εξαιτίας της Γης παύουν να είναι ορατές.

Ποιότητα των φωτογραφιών

Το επιχείρημα: Η ποιότητα όλων των φωτογραφιών που έχουν παρουσιαστεί είναι πραγματικά εξαιρετική λαμβανομένου υπ΄ όψιν ότι πολλές από αυτές έχουν τραβηχτεί με μηχανές που ήταν στερεωμένες στο στήθος των αστροναυτών και άρα δεν υπήρχε η δυνατότητα πλήρους ελέγχου εστίασης και κεντραρίσματος.

Η απάντηση: Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στη σελήνη τραβήχτηκαν χιλιάδες φωτογραφίες και ανάμεσα σε αυτές υπήρχαν πάρα πολλές είτε με προβλήματα εστίασης, είτε με «κομμένα κεφάλια» ή άλλες ατέλειες. Φυσικά στη δημοσιότητα δόθηκαν μόνο οι «επιτυχημένες» αισθητικά, ή εκείνες που είχαν κάποιο επιστημονικό-τεχνικό ενδιαφέρον. Οι 6 αποστολές στη Σελήνη έχουν δώσει στη δημοσιότητα περίπου 250 φωτογραφίες στην επιφάνεια της Σελήνης, αριθμός απόλυτα λογικός, ίσως και λίγο μικρότερος από το αναμενόμενο.

Σε ότι αφορά τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στη δυσπιστία του Αμερικανικού κοινού για τις επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη, όντως υπάρχει μια έρευνα στην οποία το 30% περίπου των ερωτηθέντων εμφανίζονται σκεπτικοί σχετικά με τα ταξίδια στη Σελήνη. Όμως αυτό που δεν λέγεται από τους υποστηρικτές της θεωρίας συνομωσίας είναι ότι η έρευνα αυτή διεξήχθη από τη Knight Newspapers μόλις ένα χρόνο μετά την αποστολή του Apollo 11 και αφορούσε ένα τυχαίο δείγμα 1.721 ανθρώπων. Ουσιαστικά η σημερινή αξία της ως επιχείρημα-δεδομένο είναι μηδενική καθώς και το δείγμα δεν είναι αντιπροσωπευτικό, κυρίως όμως λόγω της χρονικής περιόδου. Είναι λογικό, ένα χρόνο μετά την 1η προσσελήνωση ο μέσος άνθρωπος να μην έχει «χωνέψει» ακόμα το πραγματικά μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας. Στα 30 χρόνια που ακολούθησαν, οι διαστημικές αποστολές και τα επιστημονικά δεδομένα που αυτές συσσώρευσαν, έχουν οδηγήσει σε μια μεγαλύτερη εξοικείωση και αύξηση της επιστημονικής γνώσης, σε ότι αφορά το διάστημα και τις διαστημικές αποστολές. Στατιστικές του 1995 (Time/CNN) και του 1999 (Gallup) δίνουν ένα ποσοστό 6% με αμφιβολίες σχετικά με τις επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη. Το ποσοστό αυτό αν και σαφώς μακριά από το προβαλλόμενο 30%, εξακολουθεί να είναι μεγάλο, μπορεί όμως μάλλον εύκολα να δικαιολογηθεί στα πλαίσια της έξαρσης των κάθε είδους θεωριών συνομωσίας σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 90.

Πράγματι, υπήρξαν «μόλις» 6 επανδρωμένες προσσεληνώσεις στα πλαίσια του προγράμματος Apollo (η 7η, το Apollo 13, δεν τα κατάφερε λόγω βλάβης-ατυχήματος), ενώ δεν υπήρξε καμία επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη στα πλαίσια του Σοβιετικού διαστημικού προγράμματος. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η κούρσα του διαστήματος μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80, υπήρξε σε μέγιστο βαθμό πολιτικό στοίχημα με τρεις βασικούς στόχους: τον 1ο άνθρωπο στο διάστημα, τον 1ο άνθρωπο στη Σελήνη, τη μεγαλύτερης διάρκειας διαβίωση ανθρώπου στο διάστημα. Αντίπαλοι, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση, μέσω των διαστημικών τους προγραμμάτων, το σκόρ 1-2, με τη διαφορά ότι ο ένας πόντος των ΗΠΑ ήταν αυτός με τη μεγαλύτερη επικοινωνιακή απήχηση. Στην πραγματικότητα όμως τα επιστημονικά αποτελέσματα των επανδρωμένων προσσεληνώσεων δεν ήταν σημαντικότερα από εκείνα των μη επανδρωμένων Σοβιετικών προσσεληνώσεων των αποστολών Luna ή των από Γης ή τροχιακών παρατηρήσεων μέσω φασματοσκοπικών και άλλων εκ του μακρόθεν μεθόδων παρατήρησης-εξερεύνησης. Σε ότι αφορά την εξερεύνηση του διαστήματος καμία επανδρωμένη πτήση δεν προσέφερε ούτε ένα κλάσμα όσων έχουν προσφέρει το ταξίδι του Voyager ή το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Τέλος σε ότι αφορά τη διεξαγωγή ιατρικών και άλλων επιστημονικών πειραμάτων ο Σοβιετικός-Ρωσικός διαστημικός σταθμός, ή οι αποστολές των διαστημικών λεωφορείων υπήρξαν ασύγκριτα πιο παραγωγικές από το πρόγραμμα Apollo. Βέβαια δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς την τεχνογνωσία και εμπειρία που προσέφεραν στη NASA οι αποστολές Apollo, στοιχεία τα οποία αξιοποιήθηκαν σε μέγιστο βαθμό στα επόμενα στάδια του διαστημικού προγράμματος.

Ουσιαστικά η συνέχιση των επανδρωμένων αποστολών στη Σελήνη είχε τρομερά μεγάλο κόστος σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ειδικά δε όταν ο πρωταρχικός στόχος που ήταν πολιτικός είχε επιτευχθεί, για τις ΗΠΑ, ή αποτύχει για τη Σοβιετική Ένωση (μπορείτε να διαβάσετε μια αναλυτική αναφορά στο Σοβιετικό πρόγραμμα αποστολής στη Σελήνη και στα αίτια αποτυχίας του στο άρθρο: Το Σοβιετικό πρόγραμμα επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη). Και πολύ περισσότερο όταν η επιστημονική έρευνα και η εξερεύνηση του διαστήματος μπορούσε να εξυπηρετηθεί με άλλους πιο αποτελεσματικούς και λιγότερο δαπανηρούς τρόπους. Δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι η εξερεύνηση του διαστήματος είναι πρώτιστα ζήτημα οικονομικών πόρων. 

Το πιθανότερο είναι ότι επανδρωμένες διαπλανητικές αποστολές θα πραγματοποιηθούν ξανά μόνο στα πλαίσια κατασκευής κάποιου μόνιμου διαστημικού σταθμού σε έδαφος άλλου πλανήτη, ή για την εκμετάλλευση σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πηγών, πάντα στη λογική θετικού αποτελέσματος στις σχέσεις κόστους-οφέλους.

Επίλογος

Τα περισσότερα από τα παραπάνω επιχειρήματα αφορούν καταστάσεις τις οποίες οποιαδήποτε, στοιχειωδώς αξιοπρεπής, κινηματογραφική παραγωγή θα είχε φροντίσει να αντιμετωπίσει, εάν πραγματικά αποτελούσαν τεχνικές ατέλειες ή σφάλματα. Δηλαδή αν έπρεπε να φαίνονται άστρα στις φωτογραφίες, πόσο δύσκολο θα ήταν να είχαν τοποθετηθεί, στο κατά τα άλλα εντυπωσιακής λεπτομέρειας σκηνικό, ή πόσο δύσκολο θα ήταν να έχει δημιουργηθεί ένας κρατήρας προσσελήνωσης ή μια λάμψη στη φάση της αποσελήνωσης.

Όμως το βασικότερο αντεπιχείρημα είναι η ίδια η ουσία των προσσεληνώσεων. Έχει ήδη αναφερθεί ότι το πρόγραμμα Apollo ήταν ουσιαστικά μια πολιτική κίνηση γοήτρου στον αγώνα των δύο υπερδυνάμεων. Οι τεχνολογικές δυνατότητες του 1969 επέτρεπαν στη Σοβιετική Ένωση να παρακολουθεί, με μεγάλη ευκολία, τόσο την πορεία του πυραύλου-φορέα κατά τη διάρκεια της απογείωσης όσο και της κάψουλας επανόδου κατά τη διάρκεια της επιστροφής, κυρίως όμως τις ραδιοεπικοινωνίες σε όλες τις φάσεις των αποστολών. Ο προσδιορισμός της πηγής μιας εκπομπής (ήχου ή εικόνας) ήταν, από πολύ νωρίτερα (2ος ΠΠ), το κυριότερο όπλο συλλογής ηλεκτρονικών πληροφοριών (ELectronic Intelligence – ELINT). Εάν υπήρχε η παραμικρή υποψία ή αμφιβολία για την προέλευση των εκπομπών των αστροναυτών ή γενικότερα για οποιοδήποτε άλλη παράμετρο που έθετε υπό αμφισβήτηση τη γνησιότητα των προσσεληνώσεων του προγράμματος Apollo, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι οι πρώτοι που θα έσπευδαν να την εκμεταλλευτούν, να την αναπαράγουν και να την τεκμηριώσουν θα ήταν οι Σοβιετικοί. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για μια σειρά άλλων χωρών και ανεξάρτητων ερευνητικών-αστρονομικών ιδρυμάτων σε όλο τον κόσμο.

Τέλος δεν πρέπει κανείς να ξεχνά τα περίπου 360 Kg σεληνιακών πετρωμάτων που οι αποστολές Apollo έφεραν στη γη. Τα πετρώματα αυτά έχουν μελετηθεί από μια σειρά επιστημονικών ιδρυμάτων σε όλο τον κόσμο και ποτέ κανένας επιστήμονας ή ίδρυμα δεν έκανε την παραμικρή νύξη για την προέλευσή τους.

Όμως, η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο θέμα, όπως και αρκετά άλλα που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των θεωριών συνομωσίας, εξάπτει την περιέργεια και το ενδιαφέρον των ακροατών/θεατών/αναγνωστών και κατορθώνει να «επιβιώνει», παρά το απίστευτο περιεχόμενο και την απόλυτη ανυπαρξία αποδείξεων, ή έστω ενδείξεων.