Στον Έλληνα αρέσουν οι εκλογές. Του αρέσει αυτή η ατμόσφαιρα που διακρίνει κάθε εκλογική περίοδο, οι συζητήσεις στα κανάλια όπου όλοι προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι οι μοναδικοί σωτήρες, καλύτεροι από όλους τους άλλους οι οποίοι κατά κανόνα είναι κλέφτες και εγκάθετοι ξένων και εγχωρίων συμφερόντων.

Του αρέσει η πολιτική συζήτηση, έστω και αν με το πέρασμα του χρόνου έχει γίνει πιο Ευρωπαίος και η συζήτηση λιγότερο φανατισμένη. Και φυσικά του αρέσει που γι αυτές τις λίγες μέρες οι πατέρες του έθνους του δίνουν σημασία, θέλουν να ακούσουν τα προβλήματά του και δείχνουν να τα κατανοούν. Είναι η μόνη περίοδος που αυτοί εξαρτώνται από τον «κυρίαρχο λαό». Αμέσως μετά τις εκλογές θα γίνουν ακριβοθώρητοι και τόσο σημαντικοί και σπουδαίοι.

Όμως είναι ολοένα και περισσότεροι οι Έλληνες που περιμένουν κάτι παραπάνω από το σύνολο των παραγόντων που συνθέτουν το πολιτικό σκηνικό. Περιμένουν ειλικρίνεια και θάρρος και όχι κομματικά στερεότυπα. Αναζητούν ικανούς και έντιμους πολιτικούς που θα εργαστούν για το κοινό καλό και όχι επαγγελματίες της πολιτικής που θα εξυπηρετούν μόνο τα στενά προσωπικά και κομματικά τους συμφέροντα, υπολογίζοντας πρώτιστα το πολιτικό κόστος και δευτερευόντως την ορθότητα μιας επιλογής, ή μιας θέσης. Ανθρώπους καταξιωμένους στην κοινωνία και τον επαγγελματικό στίβο και όχι παιδιά των κομματικών σωλήνων, ανεπάγγελτους και αποκομμένους από την καθημερινότητα της κοινωνίας. Είναι οι ίδιοι Έλληνες που έχουν πλέον κουραστεί από τις αναρίθμητες αδικίες, από τα ατέλειωτα παραδείγματα έλλειψης ισονομίας μεταξύ απλών πολιτών και «επωνύμων», μεταξύ μικρών επιχειρήσεων και μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.

Ας μην είμαστε άδικοι. Αυτές οι παθογένειες δεν αποτελούν προνόμιο του Ελληνικού πολιτικού συστήματος. Η οργάνωση της κοινωνίας, η συγκέντρωση εξουσίας και οι οικονομικές δραστηριότητες δημιουργούν τέτοια φαινόμενα. Βέβαια μια σημαντική διαφορά με άλλες χώρες του κόσμου, αυτές που συνηθίζουμε να παρουσιάζουμε ως παραδείγματα, δεν είναι το ότι οι πολιτικοί είναι πιο έντιμοι και ικανοί, ούτε ότι οι μεγαλοεπιχειρηματίες πιο καλοί άνθρωποι, αλλά το ότι υπάρχουν οργανωμένες κρατικές δομές οι οποίες λειτουργούν αποτελεσματικά και έχουν πολύ μικρότερο βαθμό εξάρτησης από την πολιτική εξουσία. Και φυσικά το γεγονός ότι οι οικονομίες έχουν πιο στέρεη βάση διότι, κατά κανόνα, υπάρχουν μία ή περισσότερες παραγωγικές κατευθύνσεις οι οποίες αποδίδουν οικονομικά, παράγοντας εθνικό πλούτο.

Η δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, αποτελεί μέχρι σήμερα το πιο σημαντικό εξαχθέν προϊόν αυτού του τόπου, μαζί με τον πολιτισμό που σε μεγάλο βαθμό παρήχθη εξαιτίας της. Η άμεση δημοκρατία, όπου το σύνολο των εχόντων πολιτικά δικαιώματα νομοθετούσαν και αποφάσιζαν για τα κοινά, αποτέλεσε την πρώτη ύλη στην οποία στηρίχθηκε το πολιτειακό και πολιτικό αποτέλεσμα  των δύο μεγάλων επαναστάσεων του 18ου αιώνα, της Αμερικανικής και της Γαλλικής. Ο μετασχηματισμός της ήταν η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στην οποία ο πολίτης καλείται να επιλέξει τους εκπροσώπους εκείνους στους οποίους θα μεταβιβάσει το δικαίωμα λήψης αποφάσεων.

Η πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο μοντέλα είναι η ύπαρξη και ο ρόλος των εκλεγμένων αντιπροσώπων οι οποίοι παρεμβάλλονται μεταξύ του πολίτη και της απόφασης. Η ποιότητα των αντιπροσώπων, το σύνολο των χαρακτηριστικών που αφορούν την ικανότητα, την εντιμότητα, την εργατικότητα και τη γνώση, ορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της δημοκρατίας.

Ένα από τα προβλήματα της τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας είναι η πολύ κακή ποιότητα εκλεγμένων αντιπροσώπων, όπως αυτή ορίζεται από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απουσία πραγματικής διάκρισης των εξουσιών. Η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία ουσιαστικά ταυτίζονται απόλυτα, ενώ απουσιάζει πλήρως η αυτονομία των εκλεγμένων αντιπροσώπων οι οποίοι πειθαρχούν απόλυτα στις κομματικές γραμμές. Ταυτόχρονα είναι τουλάχιστο υπό αμφισβήτηση η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσία.

Όλα αυτά τα δεδομένα συνθέτουν το ένα από τα δύο θεμελιώδη προβλήματα της σημερινής Ελλάδας. Το άλλο είναι  κακή οργάνωση, δομή και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, όλα τα υπόλοιπα, ακόμα και η κατάσταση της οικονομίας και το ανύπαρκτο αναπτυξιακό μοντέλο είναι δευτερογενή. Ας μείνουμε όμως στο πρώτο, την ποιότητα της δημοκρατίας. Κατ' αρχήν πρόκειται για πρόβλημα το οποίο απασχολεί και άλλες κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι λίγες οι χώρες στις οποίες υπάρχουν κύκλοι συζητήσεων για το μέλλον της δημοκρατίας. Δυστυχώς στην Ελλάδα οι συζητήσεις αυτές είναι ελάχιστες και σχεδόν ποτέ δημόσιες, ή τουλάχιστο προβεβλημένες. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η συζήτηση για τα προβλήματα της δημοκρατίας δεν αποτελεί προσβολή ή απειλή για το πολίτευμα. Η αναζήτηση εναλλακτικών μορφών προσέγγισης της ουσίας της δημοκρατίας και της βελτίωσης της λειτουργίας της θα έπρεπε να αποτελεί βασικό μέλημα και στόχο του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως δημοκρατικές.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση θα μπορούσε να διερευνά τις δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία για ενίσχυση της συμμετοχής του απλού πολίτη στη λήψη αποφάσεων. Μια αρκετά ενδιαφέρουσα παρουσίαση της φιλοσοφίας των συστημάτων ηλεκτρονικής ψηφοφορίας έχει αναπτυχθεί σε παλιότερο σχετικό άρθρο. Δυστυχώς ο μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγοντας δεν είναι η τεχνολογία, αλλά το ίδιο το πολιτικό κατεστημένο που έχει πολλά να χάσει.

Η μερική ή και ολική επιστροφή σε συνθήκες άμεσης δημοκρατίας μπορεί να ακούγεται ουτοπική και ανεφάρμοστη και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πλήρη απουσία δημόσιας συζήτησης για το θέμα.