Εξήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τότε που η Ελληνίδα κατέκτησε το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές και βουλευτικές εκλογές!

Η ψήφιση του σχετικού νόμου 2159/1952 αξιολογείται ως ιστορική κατάκτηση για την Ελληνίδα, καθώς είναι το αποτέλεσμα πολλών και σκληρών αγώνων απέναντι σε μία καθαρά ανδροκρατούμενη κοινωνία, η οποία εκφράζονταν πολλές φορές με αρνητικά, ειρωνικά και χλευαστικά για τη γυναίκα σχόλια, σχόλια που είχαν ξεκινήσει από τους πρώτους αγώνες των γυναικών για ανεξαρτησία του γυναικείου φύλλου στα τέλη του 19ου αιώνα.

Και ο ίδιος ο Εμμανουήλ Ροΐδης, γνωστός για το φιλελεύθερο και καινοτόμο πνεύμα του έλεγε ότι: «Δύο επαγγέλματα αρμόζουν εις τας γυναίκας. Εκείνα της νοικοκυράς και της εταίρας». Το ίδιο κλίμα με ελάχιστες διαφοροποιήσεις επικρατούσε και μισό αιώνα αργότερα, όταν οι γυναίκες στην Ελλάδα ζήτησαν με πλέον δυνατή φωνή ολοκληρωμένο δικαίωμα ψήφου. «Αι γυναίκαι είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθώμεν», είναι μια χαρακτηριστική φράση των πολέμιων των δικαιωμάτων των γυναικών.

Κατά τους προϊστορικούς χρόνους στην Αθήνα, λέει η ελληνική μυθολογία, οι γυναίκες είχαν ψήφο και μετείχαν στα κοινά. Άλλωστε, οι κοινωνίες τα χρόνια εκείνα ήταν βαθειά μητριαρχικές. Μια όμορφη ιστορία που διαβάζουμε στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, πιστοποιεί θριαμβευτικά αυτό το γεγονός. Είναι η πάλη μεταξύ του Ποσειδώνα, θεού της θάλασσας και της Αθηνάς, θεάς της σοφίας για το ποιο όνομα θα δινόταν στην πόλη του βασιλέως Κέκροπος, γιου της Μητέρας Γης και μυθικού ιδρυτή της πρώτης πόλης των Αθηνών στην Ακρόπολη, που μέχρι τότε ονομαζόταν Κεκροπία. Αποφασίσθηκε να γίνει ψηφοφορία και αυτός που θα νικούσε θα έδινε το όνομά του στην πόλη και θα ήταν προστάτης και πολιούχος της. Νίκησε η Αθηνά και η πόλη ονομάστηκε Αθήναι (στον πληθυντικό, γιατί αποτελούνταν από πολλούς δήμους). Οι γυναίκες είχαν ψήφο, ήταν περισσότερες και νίκησαν. Ο Ποσειδώνας θύμωσε πολύ, αναστάτωσε τη θάλασσα με φοβερές τρικυμίες και βύθισε πλοία και καταράστηκε την Αθήνα να μην έχει ποτέ αρκετό νερό (κάτι που ταλαιπωρεί την πρωτεύουσα μέχρι σήμερα). Για να τον εξευμενίσουν ο Κέκροψ και οι υπόλοιποι άρχοντες της πόλης τιμώρησαν τις γυναίκες με τρεις τιμωρίες: να μην έχουν πλέον ψήφο, να χάσουν το όνομά τους (γι’ αυτό λεγόταν από τότε και μέχρι πρόσφατα με το όνομα του άνδρα τους, π.χ. η Κώσταινα, η Αλέξαινα κ.τλ) και να μην είναι πολίτιδες αυτής της πόλης. Έχασαν τα δικαιώματά τους και η Αθηνά υποχρεώθηκε από μητριαρχική θεά να γίνει πατριαρχική και να κρατά ασπίδα και δόρυ.

Οι προσπάθειες των Ελληνίδων για την κατοχύρωση δικαιώματος ψήφου, προσόν μέχρι τότε ανδρικό, είχαν ξεκινήσει το 1887, όταν ακούστηκε για πρώτη φορά το σύνθημα «ψήφος στη γυναίκα». Το 1895 η Καλλιρρόη Παρρέν, αυτή η δραστήρια και ιδιαίτερα δυναμική πρωτοπόρος του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, απευθύνθηκε στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ζητώντας την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών. Το 1921 διοργάνωσε το δεύτερο γυναικείο συνέδριο στην Ελλάδα και κατάφερε να πείσει τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ της χορήγησης της γυναικείας ψήφου. Η ανάδειξη της ισότητας των δυο φύλων και η απαίτηση για τη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, οδήγησε την ίδια εποχή στη σύσταση πολλών γυναικείων οργανώσεων, με αποτέλεσμα κατόπιν πιέσεων τους να φτάσουμε στο προεδρικό διάταγμα της 5ης Φεβρουαρίου του 1930 που αναγνώριζε το δικαίωμα του εκλέγειν για τις Ελληνίδες.

Η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη παραχώρησε πρώτη στις Ελληνίδες, ύστερα από πολλούς αγώνες, πολλές συζητήσεις και παλινωδίες στον πολιτικό χώρο, το δικαίωμα ψήφου υπό όρους. Σύμφωνα μ’ αυτούς δικαίωμα ψήφου έχουν οι γυναίκες μόνο για τις δημοτικές εκλογές, μόνο στη διαδικασία του εκλέγειν και όχι του εκλέγεσθαι, μόνο οι εγγράμματες και μόνο όσες ήταν άνω των 30 χρόνων, όταν το 70% των γυναικών στην Ελλάδα άνω των 30 ετών ήταν αναλφάβητες! Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόνο 2.655 κυρίες, από τις οποίες ψήφισαν τελικά μόνο οι 439. Χαρακτηριστική για το κλίμα της εποχής ήταν η άρνηση της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη να ψηφίσει, λέγοντας πως ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν να κάνουν παιδιά!

Η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ψηφίστηκε στις 28 Μαΐου του 1952, χωρίς όμως τελικά να συμμετάσχουν οι Ελληνίδες στις εκλογές του έτους, γιατί δεν είχαν ενημερωθεί ακόμα οι εκλογικοί κατάλογοι. Το 1953, σε επαναληπτική εκλογή στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής, η Ελένη Σκούρα με το κόμμα του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ, που μαζί με τη Βιργινία Ζάννα του ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ, υπήρξαν οι δυο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.

Το 1954 ο λαός της Αθήνας έστειλε με την ψήφο του, τρεις γυναίκες στο Δημοτικό Συμβούλιο του πρώτου δήμου της χώρας: Την Καίτη Φιλλιοπούλου, την Ευρυδίκη Σπυρομήλιου και την Πέρη Δαράκου.

Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956 έχοντας κατακτήσει πλήρως το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι με τη Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και τη Βάσω Θανασέκου της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ να εισέρχονται στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα-υπουργός, καθώς ανέλαβε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Την ίδια χρονιά εκλέχθηκε και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα.

Το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του, όταν στο Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δυο φύλων. Ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε σημαντικά με την πάροδο των χρόνων. Στην τελευταία Βουλή, πριν τις εκλογές της 13ης Μαΐου 2012 οι γυναίκες βουλευτές ανέρχονταν σε 50, αντιπροσωπεύοντας ωστόσο μόνο το 1/6 του αριθμού των βουλευτών.

Σήμερα τα πολιτικά κόμματα σε όλο τον κόσμο συναγωνίζονται για την προώθηση γυναικών στην πολιτική ζωή, ενώ η πρώτη χώρα στον κόσμο που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η Νέα Ζηλανδία το 1895 και στην Ευρώπη η Φινλανδία το 1906.

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το 1928 στην έγκριτη εφημερίδα της Κοζάνης ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ των Σταύρου Θεοδοσιάδη και Δημητρίου Γκαβανά και φανερώνει την άποψη μίας μεγάλης μερίδας, ακόμα και του γυναικείου πληθυσμού, για το σύνθημα «ψήφος στη γυναίκα».

Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΜΟΥ ΨΗΦΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΣ

Μήπως πρόκειται περί νέου παγκοσμίου πολέμου; Περί εξαπλώσεως της λέπρας; Περί εκρήξεως ηφαιστείου; Περί συντελείας του κόσμου; Καθόλου αγαπητοί μου. Πρόκειται για κάτι πολύ χειρότερον, πολύ καταστρεπτικώτατον! Πρόκειται να δοθή στες γυναίκες το δικαίωμα του ψηφίζειν και ψηφίζεσθαι. Κι’ αυτό είνε πολύ …τραγικόν!

Και έτσι, καλείται λίαν προσεχώς, η κοντή φούστα, το βαμμένο χειλάκι, η ροζ γλωσίτσα, ν’ αναλάβουν την αρχή! Τι φρίκη! Κι όμως, αφού της δώσαμε τόσες και τόσες ελευθερίες και τες αφήσαμε να βγαίνουν στους δρόμους ημίγυμνες, να βάφωνται, να καπνίζουν και να κάνουν χίλιες δυο άλλες ασχημιές, φυσικόν επόμενον ήτο να τες παραχωρήσουμε τας Βουλευτικάς ή δημαρχιακάς κάλπας. Ενώ αν δούλευε η βρεγμένη σανίδα δεν θα φτάναμε εκεί που κοντεύουμε να φτάσουμε. Αλλά μήπως είχαμε και τίποτα καλίτερο να κάνουμε; Τους ληστάς τους εξωντώσαμεν! Καταχραστήν δεν αφήσαμε ούτε για δείγμα! Τα δημόσια ταμεία υπερπληρώθησαν χρημάτων! Δρόμους κάναμε! Σχολεία κατασκευάσαμε! Και αφού όλα τα κακώς κείμενα τα φέραμε σε λογαριασμό και τάξις και ασφάλεια επικρατεί καθ’ άπασαν την χώραν, απησχολήθημεν με τον φεμινισμό. Φυσικώτατα! Όλα τα είχε η Μαριορή, ακόμη φερετζές της έλειπε! Και της δώσαμε κι’ αυτόν για να μη μας …δείρη!…

 Ο Χρικολυμ

(ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ, 29/3/1928, αρ. φ. 50, σελ. 1)