Στην Ελλάδα της κρίσης δεν ευημερούν ούτε οι αριθμοί, ούτε οι άνθρωποι. Η ανάλυση των κατάλληλων αριθμών-μεγεθών αποτυπώνει με τραγική ακρίβεια τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και, εν μέρει, της ελληνικής κοινωνίας.

Στο κείμενο με τίτλο «Το Διάγραμμα της Κρίσης» το e-telescope.gr ξεκίνησε την προσπάθεια αποτύπωσης και συνεχούς ενημέρωσης 3 βασικών μεγεθών που περιγράφουν τις κύριες παραμέτρους της οικονομικής κρίσης. Με το παρόν κείμενο η προσπάθεια αυτή επεκτείνεται με προσθήκη και άλλων μεγεθών και τον αντίστοιχο σχολιασμό τους. Το Δελτίο Οικονομικών Μεγεθών θα επικαιροποιείται ακολουθώντας τη δημοσίευση των επίσημων στοιχείων από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές.

Ο συνδυασμός του ΑΕΠ, του Δημόσιου Χρέους και του αριθμού των ανέργων στο ίδιο διάγραμμα, μπορεί τεχνικά και επιστημονικά να μην είναι δόκιμος, συνδυάζει όμως 2 οικονομικές παραμέτρους με μια κοινωνική διάσταση της κρίσης. Ένα παιχνίδι των αριθμών αποδίδει την πραγματικότητα μιας κοινωνίας η οποία ότι κι αν πετύχει στον τομέα των δημοσιονομικών θα συνεχίσει να βαλτώνει αν δεν αντιμετωπίσει το πρόβλημα της απασχόλησης.

Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), δηλαδή ο παραγόμενος πλούτος μειώνεται σταθερά από το 2008 μέχρι σήμερα. Στην περίοδο αυτή η συνολική μείωση του ΑΕΠ έχει φτάσει το 25%, ποσοστό τρομακτικό για μια ανεπτυγμένη χώρα σε περίοδο ειρήνης. Οποιοδήποτε μέγεθος της οικονομίας (χρέος, έσοδα, δαπάνες, πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων κλπ) ανάγεται σε σχέση με το ΑΕΠ. Τόσο μαθηματικά, όσο και λογικά, οποιαδήποτε βελτίωση της οικονομικής κατάστασης έχει ώς αναγκαία και βασική προϋπόθεση την αύξηση του ΑΕΠ, δηλαδή την αύξηση της αξίας των υπηρεσιών και προϊόντων που παράγονται εντός Ελλάδος. Μέχρι σήμερα δεν έχει παρουσιαστεί, ούτε και φυσικά εφαρμοστεί, ένα συγκροτημένο σχέδιο προς την κατεύθυνση αυτή, καθώς η αντιμετώπιση της κρίσης, με ευθύνη κυρίως των ελληνικών κυβερνήσεων, εστιάστηκε στη βελτίωση των δημοσιονομικών στοιχείων μέσω μή ορθολογικών περικοπών δαπανών και οριζόντιων αυξήσεων στη φορολογία, ενέργειες οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις επέτειναν τη μείωση του ΑΕΠ. Επιπλέον το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων που αποτελεί (με όλες τις λανθασμένες στοχεύσεις του) το κύριο εργαλείο άσκησης αναπτυξιακής πολιτικής, μειώθηκε κατά 29% μεταξύ 2008 και 2014. Από την άλλη πλευρά οι μικρές και μεσαίες ιδιωτικές επενδύσεις οι οποίες είναι πολύ σημαντικότερες για μια υγιή αύξηση του ΑΕΠ αποθαρρύνονται από το γενικότερο κλίμα οικονομικής αστάθειας, τις φορολογικές αβεβαιότητες και τις τρομακτικές δυσλειτουργίες του δημόσιου τομέα από τον οποίο εξαρτώνται για την ίδρυση, την αδειοδότηση και τη λειτουργία τους.

Τα στοιχεία που αφορούν το ΑΕΠ προέρχονται από τα Δελτία Τύπου της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗΣ για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς. Για το τρέχον έτος η προβολή λαμβάνει υπ' όψιν το τελευταίο διαθέσιμο δελτίο και την εποχική κατανομή των 2 προηγούμενων ετών.

Μια καλή αίσθηση της πορείας δύο σημαντικών κλάδων της οικονομικής δραστηριότητας δίνεται από την εξέλιξη του Δείκτη Κύκλου Εργασιών Τουρισμού και του Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο τουρισμός παρουσίασε μια ιδιαιτέρως απότομη πτώση, από τα μέσα του 2012 δείχνει να ανακάμπτει. Αντίθετα η βιομηχανική παραγωγή ακολουθεί σταθερά πτωτική πορεία στην οποία δε φαίνονται προοπτικές σταθεροποίησης και αντιστροφής. Οποιαδήποτε μεσομακροπρόθεσμα βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει την ανοδική πορεία και των δύο αυτών δεικτών.

Τα στοιχεία που αφορούν το Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής και το Δείκτη Κύκλου Εργασιών Τουρισμού προέρχονται από τα Δελτία Τύπου και τις χρονοσειρές της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗΣ.

Το Δημόσιο Χρέος γνώρισε μια πρωτοφανή εκτίναξη από τα μέσα του 2008 αυξανόμενο κατά 40% (σε απόλυτα νούμερα) έως τα τέλη του 2011. Σε συνδυασμό με την παράλληλη μείωση του ΑΕΠ, το χρέος αρχικά ξεπέρασε το 100% του ΑΕΠ στο τέλος του 2008, έφτασε το 2012 (πριν το PSI) το 180% του ΑΕΠ για να ανέβει ξανά στο 174% το 2014, μετά από μια πρόσκαιρη μείωση. Το χρέος ώς ποσοστό του ΑΕΠ δεν αποτελεί ένα μέγεθος που από μόνο του αποτελεί απόλυτο κριτήριο της οικονομικής κατάστασης μιας χώρας. Όταν όμως αυξάνεται με τόσο ραγδαίο ρυθμό η απόλυτη τιμή του (από 262 δις € του 2008 σε 324 δις € το 2014) ενώ ταυτόχρονα το ΑΕΠ μειώνεται, το συμπέρασμα είναι ότι μια οικονομία απορροφά κεφάλαια (δανεικά) όχι για να αναπτυχθεί, αλλά για να συντηρεί μια στείρα και επικίνδυνη διαδικασία αναχρηματοδότησης του υφιστάμενου χρέους. Αν αυτό συνδυαστεί με την προηγούμενη παρατήρηση περί πλήρους έλλειψης σχεδίου για πραγματική αύξηση του ΑΕΠ (μέσω αύξησης της αξίας παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών) το αποτέλεσμα είναι μια συνταγή καταστροφής.

Ενδιαφέρουσα είναι η σύγκριση της εξέλιξης του ελληνικού δημόσιου χρέους με εκείνη των δύο άλλων χωρών που μπήκαν σε μνημόνια (Ιρλανδία, Πορτογαλία), της Ισπανίας που αντιμετώπισε επίσης σημαντικά δημοσιονομικά προβλήματα και μιας χώρας που δεν αντιμετώπισε δημοσιονομικά προβλήματα, της Φινλανδίας. Ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο είναι το σημείο εκκίνησης, καθώς όλες οι χώρες, ακόμα και η Φινλανδία, εμφάνισαν αύξηση του δημόσιο χρέους. Όμως για την Ελλάδα η αύξηση ξεκίνησε όταν το χρέος ήταν ήδη πολύ υψηλό. Με απλά λόγια οι αμαρτίες του παρελθόντος σε συνδυασμό με τη χρήση του δανεισμού όχι για ανάπτυξη αλλά για κατανάλωση, δεν επέτρεψαν στην ελληνική οικονομία να απορροφήσει τις συνέπειες ενός παγκόσμιου φαινομένου.

Τα στοιχεία που αφορούν το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος προέρχονται από τα Δελτίου Δημόσιου Χρέους του ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ, ενώ εκείνα που αφορούν λοιπές χώρες της Ευρωζώνης από τις χρονοσειρές της EUROSTAT.

Η κοινωνική διάσταση της κρίσης βρίσκει την αντιπροσωπευτικότερη έκφρασή της μέσα από τους αριθμούς στη ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Από περίπου 402.200 ανέργους το 2008 (7,9%) σε 1.245.854 το 2014 (26,1%), ο επίσημος αριθμός των ανέργων γνώρισε μια εφιαλτική άνοδο κατά 210%. Ίσως η λέξη κλειδί είναι ο «επίσημος» αριθμός, καθώς στο συγκεκριμένο στατιστικό δε συμπεριλαμβάνονται εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης με άθλιες αμοιβές και αυτοπασχολούμενοι που μετά βίας καλύπτουν τα επαγγελματικά τους έξοδα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και το μέγεθος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Το 2014 μόλις το 51,6% του πληθυσμού άνω των 15 ετών ήταν οικονομικά ενεργό, ενώ το 24,2% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών. Αν ληφθεί υπ' όψιν και οι αριθμός των ανέργων, οικονομικά παραγωγικό ήταν το 2014 μόλις το 38,1% του πληθυσμού (από 48,7% το 2008). Αυτή η ανισορροπία σε συνδυασμό με την αδυναμία μεγάλου μέρους των αυτοαπασχολούμενων να καταβάλλουν τις υπέρογκες, για τα πραγματικά δεδομένα κύκλου εργασιών των, ασφαλιστικές εισφορές, έχει φέρει τεράστια προβλήματα στο ασφαλιστικό σύστημα.

Τα στοιχεία που αφορούν την ανεργία προέρχονται από τις Έρευνες Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗΣ.

Τα αποτελέσματα εκτέλεσης των προϋπολογισμών των τελευταίων ετών δείχνουν ότι μέχρι και το 2012 τα δάνεια από την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό ταμείο κατευθύνονταν σε ποσοστό περίπου 21% για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών (μισθοί, συντάξεις κλπ) και 79% στην εξυπηρέτηση των παλαιότερων δανείων. Από το 2013 και εξαιτίας του μικρού πρωτογενούς πλεονάσματος, το σύνολο των δανείων σε ετήσια βάση κατευθύνεται στην εξυπηρέτηση παλαιότερων δανείων, αν και εξαιτίας των ανομοιομορφίας ταμειακών ροών και υποχρεώσεων εξυπηρετούν και τις εγχώριες ανάγκες. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι περίπου από τον Αύγουστο του 2014 το σύνολο των υποχρεώσεων της χώρας εξυπηρετείται χωρίς εξωτερικό δανεισμό λόγω της εμπλοκής των διαπραγματεύσεων με τους θεσμικούς δανειστές.

Σε ότι αφορά τη φορολογική πολιτική, αν και το απόλυτο αριθμητικό άθροισμα άμεσων και έμμεσων φόρων του 2014 είναι περίπου στα επίπεδα του 2007, η σημαντική παράμετρος είναι ότι αυτοί οι φόροι αντλούνται από ένα ΑΕΠ σημαντικά μειωμένο. Το 2008, έτος των μεγαλύτερων φορολογικών εσόδων, το άθροισμα άμεσων και έμμεσων φόρων ήταν το 20,4% του ΑΕΠ. Το 2014 το αντίστοιχο άθροισμα ήταν το 24,5% του ΑΕΠ.

Τα στοιχεία που αφορούν την εκτέλεση των προϋπολογισμών προέρχονται από τις δημοσιευμένες εκθέσεις απολογισμού, ισολογισμού και εισηγήσεων προϋπολογισμών του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ. Για τον τρέχοντα προϋπολογισμό οι προβλέψεις λαμβάνουν υπ' όψιν το τελευταίο διαθέσιμο Μηνιαίο Δελτίο Εκτέλεσης Προϋπολογισμού.

Για τους παλαιότερους ένα από τα σημαντικά μεγέθη της οικονομίας ήταν ο πληθωρισμός (Δείκτης Τιμών Καταναλωτή). Η σημασία του πληθωρισμού στα χρόνια της κρίσης έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Αφενός η τεράστια μείωση του διαθέσιμου κατά κεφαλή εισοδήματος, αφετέρου η πτώση των τιμών του πετρελαίου, είχαν σαν αποτέλεσμα μετά τα μέσα του 2013 ο πληθωρισμός να περάσει σε αρνητικό πρόσιμο, όπου και διατηρείται μέχρι σήμερα. Σε μια οικονομία σε ύφεση ο αρνητικός πληθωρισμός είναι ένας ακόμα επιβαρυντικός παράγοντας καθώς αφενός επηρεάζει αρνητικά το ονομαστικό ΑΕΠ και αφετέρου αυξάνει το κόστος εξυπηρέτησης του ιδιωτικού χρέους .

Τα στοιχεία που αφορούν τον πληθωρισμό προέρχονται από τα Δελτία Τύπου για το Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗΣ.

Η πολιτική και η διακυβέρνηση μιας χώρας δεν είναι στεγνοί, ψυχροί αριθμοί. Όμως αυτοί οι αριθμοί είναι η πρακτική αποτύπωση της δυνατότητας μιας χώρας και των πολιτών της να ζήσουν με αξιοπρέπεια και να δημιουργήσουν. Οι πολιτικές αποφάσεις των εκάστοτε κυβερνώντων πρέπει να λαμβάνουν υπ' όψιν τα πραγματικά, απρόσωπα μεγέθη γιατί αλλιώς ακόμα και οι καλύτερες των προθέσεων και τα υψηλότερα των οραμάτων εκφυλίζονται σε κυνήγι ανεμόμυλων.