Ο έναστρος ουρανός αποτελούσε πάντα πηγή έμπνευσης. Όχι μόνο για καλλιτέχνες ή ερωτευμένους αλλά και για τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, την επιστήμη.
Κι όμως, κοιτάζοντας τη νύχτα ψηλά, οι περισσότεροι από μας δεν βλέπουν πια αστέρια αλλά μόνο τον φωτεινό, θολό κλωβό που δημιουργούν τα φώτα μας καθώς σκεδάζονται πάνω σε αιωρούμενα σωματίδια, υγρασία και αέρια της ατμόσφαιρας.
Τα φώτα αυτά, που κατευθύνονται εκεί όπου δεν υπάρχει τίποτα (!) σπαταλούν ενέργεια και στερούν τον άνθρωπο από την πολύτιμη διάσταση της εμπειρίας του, που είναι η θέα του έναστρου ουρανού
Καθώς οι ανθρώπινοι οικισμοί επεκτείνονται, όλο και μεγαλύτερες περιοχές της Γης «τυφλώνονται» από τη φωτορύπανση. «Όμως, αν χρησιμοποιούμε το φως αντί να το σπαταλάμε, η φωτορύπανση θα περιοριστεί στο ελάχιστο», δηλώνουν οι ειδικοί.
Κιλοβατώρες για… τις κοιλιές των πουλιών
Εδώ και μερικά χρόνια, μπορούμε να μετρήσουμε πόση ενέργεια σπαταλιέται μέσα από τη φωτορύπανση. Τα στοιχεία προέρχονται από το σύστημα δορυφόρων DMSP (Defense Meteorological Satellite Program). Με την κατάλληλη επεξεργασία μεταφράζονται σε πληροφορία για τη χαμένη ενέργεια.
Έτσι, μαθαίνουμε ότι η περιοχή των Αθηνών σπαταλά 13,7 εκατομμύρια κιλοβατώρες το χρόνο για νυχτερινό φωτισμό του… τίποτα. Τα ίδια στοιχεία (από μετρήσεις του 1997), μας λένε ότι η χαμένη ενέργεια ήταν 3,53 εκατομμύρια κιλοβατώρες για τη Θεσσαλονίκη, 821 χιλιάδες κιλοβατώρες για το Ηράκλειο, και 525, 650 και 301 χιλιάδες κιλοβατώρες για τη Λάρισα, το Βόλο και τη Λαμία αντίστοιχα.
«Ξοδεύουμε δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για να φωτίζουμε τις κοιλιές των πουλιών και των αεροπλάνων», λέει και ο Αμερικανός αστρονόμος David Crawford, από τους ιδρυτές της International Dark Sky Association.
Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι κάθε κιλοβατώρα – από φωτορύπανση ή όχι – σημαίνει μεταξύ άλλων ένα κιλό διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Η διαφύλαξη του έναστρου ουρανού
Εάν δεν πάρουμε μέτρα εναντίον της φωτορύπανσης, οι περισσότερες περιοχές της Ευρώπης θα πουν «αντίο» στον νυχτερινό ουρανό μέσα στις επόμενες δεκαετίες, τονίζουν επιστήμονες του πανεπιστημίου της Πάδοβας (Ιταλία)
Ο νυχτερινός φωτισμός δεν χρειάζεται να είναι εκτυφλωτικός, γιατί έτσι γίνεται αναποτελεσματικός, ακόμα και επικίνδυνος. Αντίθετα, ο ποιοτικός φωτισμός προστατεύει την όραση από το επιθετικό θάμβος, προσφέρει καλύτερες συνθήκες ορατότητας κι ένα φυσικότερο περιβάλλον για ζώα και φυτά.
Σήμερα, έχουμε δυνατότητες για έναν σωστό φωτισμό. Υπάρχουν π.χ. φωτιστικά σώματα που δε διαχέουν φως στον ορίζοντα αλλά το κατευθύνουν εκεί που χρειάζεται, συστήματα που μειώνουν το επίπεδο φωτισμού μετά από μια ορισμένη ώρα κ.λπ. Καίριο σημείο αποτελεί η διάδοση αυτής της τεχνολογίας και του γενικού πλαίσιου εφαρμογής της.
Υπόδειγμα νομοθεσίας που διαφυλάσσει την κληρονομιά του έναστρου ουρανού είναι η νομοθεσία της Λομβαρδίας (Ιταλία). Ο κανονισμός, που εφαρμόζεται σε ολόκληρη την περιοχή, προβλέπει ότι τα φώτα δεν πρέπει να κατευθύνονται προς τα επάνω, και ότι οι φωτιζόμενες επιφάνειες δεν πρέπει να φωτίζονται περισσότερο απ’ ό,τι είναι απαραίτητο.
Δίνοντας μαθήματα πολιτισμού, και ένα ολόκληρο κράτος, η Τσεχία, εφαρμόζει από την 1η Ιουνίου του 2002 κανόνες περιορισμού της φωτορύπανσης.
Οι τρεις «χρυσοί» κανόνες που μπορεί ο καθένας να εφαρμόσει για να βοηθήσει να ξανακερδίσουμε τα αστέρια είναι απλοί:
1) Κατευθύνω το φως προς τα κάτω
2) Σβήνω τα φώτα όταν αυτά δεν χρειάζονται
3) Χρησιμοποιώ τη σωστή ποσότητα φωτισμού