Το άγαλμα του πρώτου Έλληνα στις Η.Π.Α. στήθηκε στην παραλία του Clearwater της Φλώριδας με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Φλώριδας. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν με επίσημη τελετή στις 8 Ιανουαρίου 2005.

Η ομοσπονδία ήταν άλλωστε εκείνη, που διεξήγαγε την έρευνα για την τεκμηρίωση πληροφοριών για τον πρώτο Έλληνα που πάτησε το 1528 στην αμερικανική ήπειρο.

Το άγαλμα είναι από μπρούτζο και φέρει το όνομα ΘΕΟΔΩΡΟΣ και δίπλα τη λέξη GRIEGO, όπως οι Ισπανοί θαλασσοπόροι και οι μετέπειτα μελετητές τον ονομάζουν. «Η ιστορία των Ελλήνων στην Αμερική, αρχίζει εδώ», αναφέρει η επιγραφή κάτω από το άγαλμα του Θεόδωρου, ενώ κάθε χρόνο στην επέτειο της 14ης Απριλίου 1528, ημερομηνία κατά την οποία ο πρώτος Έλληνας αποβιβάστηκε στις ακτές της δυτικής Φλώριδας, οργανώνονται από την ομοσπονδία εορταστικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στον ελληνικό πολιτισμό.

Ποιός ήταν όμως ο Θεόδωρος;

Σύμφωνα με ισπανικά κείμενα  του 16ου αιώνα, στις 17 Ιουνίου 1527 έφυγε από το λιμάνι του Σαν Λουκάρ ντε Μπαρεμέδα της Ισπανίας στόλος 5 πλοίων με κυβερνήτη τον Αδελαντάδο Ντον Παμφίλιο ντε Ναρβέθ και 600 άνδρες, στους οποίους είχε αναθέσει ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος B΄, την κατάκτηση και την εγκατάσταση διοίκησης στις επαρχίες, που βρισκόταν μεταξύ του ποταμού Ρίο Γκράντε, στη δυτική πλευρά του Κόλπου του Μεξικού και του ακρωτηρίου της Φλώριδας.  

Σύμφωνα με το χρονικό του Αlvar Nuzez Cabeza de Vaca, Ισπανού ευγενή, χρονικογράφου και ταμία της αποστολής, οι Ισπανοί είχαν μαζί τους και έναν Έλληνα ναυτικό, από την Κρήτη ή την Κεφαλλονιά, που ονομαζόταν Θεόδωρος, ένας άνθρωπος με θάρρος και πρωτοβουλία. Στο ημερολόγιο του Cabeza de Vaca, του μοναδικού που κατέγραφε τα γεγονότα της εκστρατείας, δεν αναφέρεται με ποιο τρόπο ένας Έλληνας βρέθηκε στην ισπανική αποστολή. Την εποχή εκείνη όμως ήταν σύνηθες φαινόμενο να συμμετέχουν στις εξερευνητικές αποστολές μισθοφόροι από διάφορες χώρες, άντρες διψασμένοι για περιπέτεια και γρήγορο και εύκολο χρήμα. Επιπλέον ο Θεόδωρος αναφέρεται πάντοτε ως Δον Τεόντορο (τίτλος που χρησιμοποιείτο για ελεύθερους πολίτες, που συνήθως ανήκαν στη μεσαία τάξη), ενώ από το χρονικό προκύπτει ότι διέθετε και υψηλές γνώσεις ναυπηγικής.

Το Σεπτέμβριο του 1527, η αποστολή έφτασε στον Άγιο Δομίνικο και εκεί αγοράστηκε ένα ακόμη πλοίο, άλογα και αντικαταστάθηκαν όσοι άντρες είχαν αρρωστήσει ή πεθάνει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Κατά την 45ήμερη παραμονή τους στον Άγιο Δομίνικο οι απώλειες των Ισπανών μεγάλωσαν, καθώς περισσότεροι από 145 άντρες ξεμυαλίστηκαν από τις ντόπιες γυναίκες και δεν επέστρεψαν ποτέ στα πλοία. Επόμενος σταθμός των Ισπανών ήταν το Σαντιάγκο της Κούβας, όπου η αποστολή χωρίστηκε σε δύο μέρη. H πρώτη, με δύο καράβια και τον Θεόδωρο μέλος του πληρώματος, απέπλευσε με προορισμό το Τρινιντάντ για συλλογή προμηθειών. H δεύτερη, με επικεφαλής τον κυβερνήτη Ναρβέθ, παρέμεινε στο Σαντιάγκο.

Στο Τρινιντάντ τυφώνας χτύπησε τα δύο πλοία της αποστολής με αποτέλεσμα να βυθιστούν σχεδόν αύτανδρα παρασύροντας στο βυθό 60 άντρες. Ο Θεόδωρος ήταν τυχερός. Σύμφωνα με το χρονικό του Cabeza de Vaca ο Θεόδωρος και άλλοι τριάντα ναυτικοί, την ώρα που ο τυφώνας χτύπησε τα πλοία, είχαν βγει στη στεριά προκειμένου να μεταφέρουν στο πλοίο τα εφόδια και έτσι γλίτωσαν το θάνατο. Όταν, μετά την καταστροφή, παρουσιάστηκε η ανάγκη να φτιάξουν καινούργια σκάφη, ο Θεόδωρος βοήθησε στην κατασκευή και τα κατράμωσε με ρετσίνι των πεύκων για να τα κάνει πιο ανθεκτικά.

Στις 5 Νοεμβρίου 1527 ο ισπανικός στόλος απέπλευσε από την Κούβα, έχοντας πλέον στη δύναμή του 4 πλοία, 400 άντρες και 80 άλογα και στις 14 Απριλίου του 1528 οι Ισπανοί κατακτητές αποβιβάστηκαν στις ακτές της δυτικής Φλώριδας, κοντά στη σημερινή πόλη Τάμπα. Με την αποβίβαση τους εκεί οι κονκισταδόρες ετοίμασαν πρόχειρα καταλύματα και εγκατέστησαν ένα υποτυπώδες διοικητήριο. Από τις πρώτες ημέρες συνάντησαν Ινδιάνους, που τους έδειξαν μικρά κομμάτια χρυσού. Οι Ισπανοί τους ρώτησαν πού βρήκαν το χρυσάφι κι εκείνοι τους είπαν από τα βουνά που μένουν οι Απαλάτσι (φυλή Ινδιάνων) και ότι μπορούσαν να τους οδηγήσουν εκεί. Στην πορεία τους προς τα βουνά οι Ισπανοί αιχμαλώτιζαν τα γυναικόπαιδα των Ινδιάνων που συναντούσαν και σκότωναν τους άντρες και τους αρχηγούς τους προκειμένου να τους αναγκάσουν να τους μεταφέρουν το συντομότερο δυνατό στην πηγή του χρυσού. Ωστόσο η τακτική αυτή ελάχιστα τους βοήθησε, καθώς σύντομα βρέθηκαν αποκλεισμένοι στην ηπειρωτική χώρα, δίχως εφόδια, με ασθένειες να έχουν αποδεκατίσει το 1/3 των ανδρών και τους Ινδιάνους να τους επιτίθενται σε καθημερινή βάση. Ευτυχώς,  εξομολογείται ο Cabeza de Vaca, βρέθηκε ένας άνθρωπος, στην κυριολεξία σταλμένος από τον Θεό για να τους σώσει.

Ο άνθρωπος που έσωσε την ισπανική αποστολή, ήταν ο Θεόδωρος, που ανέλαβε να ναυπηγήσει βάρκες, ώστε οι κονκισταδόρες να διαφύγουν στη θάλασσα μέσω παραπόταμων του Μισισιπή. Κατασκεύασε πέντε πλοιάρια μήκους 10 μέτρων από ξύλο και δέρματα ζώων, όπου αντί για καρφιά χρησιμοποίησε σφήνες από πευκόξυλο και τα κατράμωσε με το ρετσίνι των πεύκων. Ακολούθησε άλλος ένας μήνας περιπλάνησης των Ισπανών, που αν και κατάφεραν να βγουν στην ανοικτή θάλασσα, αδυνατούσαν να εντοπίσουν την αρχική τους βάση, όπου είχαν αφήσει τα πλοία τους. Στη διάρκεια της περιπλάνησής τους περισσότεροι από 100 άντρες πέθαναν από την πείνα και τις μάχες με τους Ινδιάνους, ενώ η δίψα απειλούσε να εξαφανίσει όσους είχαν καταφέρει να επιζήσουν.

Στα τέλη Οκτωβρίου 1528, η αποστολή έφθασε σ’ ένα όρμο, κοντά στη σημερινή Πενσακόλλα της Φλώριδας. Μία σχεδία με Ινδιάνους πλησίασε τα πλοία του Ναρβαέθ, που είχε μεγάλη ανάγκη από πόσιμο νερό. Οι Ινδιάνοι πρότειναν να τους φέρουν νερό και ζήτησαν δοχεία για το σκοπό αυτό. Ο Θεόδωρος επέμενε να τους ακολουθήσει, ώστε να βεβαιωθεί ότι οι Ινδιάνοι δεν θα τους ξεγελούσαν, για να τους αρπάξουν τα δοχεία. Βγήκε μαζί τους στην ξηρά, παρά τις αντιρρήσεις του Ναρβαέθ και των συντρόφων του, που δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη στους Ινδιάνους. Για να τους πείσουν για την ειλικρίνεια των λόγων τους οι ιθαγενείς άφησαν δύο από τους δικούς τους σαν όμηρους. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι Ινδιάνοι επέστρεψαν, χωρίς να φέρουν όμως νερό και χωρίς το Θεόδωρο. Στις επίμονες ερωτήσεις των Ισπανών για το τι συνέβη στον Έλληνα οι Ινδιάνοι αρνήθηκαν να απαντήσουν και τράπηκαν σε φυγή. Οι σύντροφοι του Θεόδωρου προσπάθησαν να εντοπίσουν τα ίχνη του, χωρίς όμως επιτυχία. Κάποιοι τον κατηγόρησαν ότι έφυγε από κοντά τους για να έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει, άλλοι υποστήριξαν ότι σκόπευε να εξαγοράσει τους Ινδιάνους και να ανακαλύψει πρώτος το χρυσάφι.

Η επόμενη αναφορά για το Θεόδωρο, βρίσκεται στο χρονικό του Κονθάλο Βαλντέζ, γραμματέα του Ισπανού κατακτητή Ντε Σότο. Όταν στις 13 Οκτωβρίου 1540 ο Ντε Σότο και οι άνδρες του έφτασαν στο σημείο που είχε εξαφανιστεί ο Θεόδωρος, οι Ινδιάνοι τους είπαν ότι είχαν σκοτώσει τον Έλληνα κι ένα μαύρο, που ήταν μαζί του, ωστόσο δε γνώριζαν το πότε ακριβώς δολοφονήθηκε, ούτε πού βρισκόταν θαμμένος. Παρέδωσαν ωστόσο στον Ντε Σότο το εγχειρίδιο που χρησιμοποιούσε ο Έλληνας ναυτικός.

Την έρευνα για το Θεόδωρο έκανε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Φλώριδας και ο πρόεδρος της κος Μιχάλης Σέρβος. Για τη δημιουργία του ανδριάντα απευθύνθηκαν στο Μουσείο Μπενάκη, προκειμένου να αποτυπωθεί όσο το δυνατό καλύτερα ο τρόπος που ένας Έλληνας ναυτικός ντυνόταν τον 16ο αιώνα. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν το Σάββατο 8 Ιανουαρίου 2005 στην παραλία του Clearwater, σε μία σεμνή τελετή και μέσα σε κλίμα εθνικής έξαρσης και περηφάνιας με την παρουσία πλήθος Ελληνο-αμερικανών, που κατοικούν στην Φλώριδα, αλλά και επισκεπτών από άλλες πολιτείες και εκπροσώπων των τοπικών αρχών. Κατά την διάρκειά της τελετής ο δήμαρχος του Clearwater πρόσφερε στον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Φλώριδας κο Σέρβο το χρυσό κλειδί της πόλης και εκείνος το χάρισε στον Θεόδωρο για να ανοίξει, όπως είπε, τις καρδιές των πολιτών του Clearwater για να τον υποδεχτούν. «Να προσέχεις τον Θόδωρο», επεσήμανε απευθυνόμενος στο δήμαρχο ο κος Σέρβος. Τον πρώτο Έλληνα που πάτησε στην αμερικανική ήπειρο, 36 μόλις χρόνια μετά την ανακάλυψη της από το Χριστόφορο  Κολόμβο, σχεδόν 5 αιώνες πριν.