Το Bitcoin, ένα peer-to-peer ψηφιακό νόμισμα, λειτουργεί χωρίς τη συμμετοχή των παραδοσιακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και παρέχει άμεση ψηφιακή εναλλακτική λύση στα συμβατικά νομίσματα.

Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν βλέπουν ακόμα το bitcoin και γενικά τα ψηφιακά νομίσματα ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα, ενώ αρκετοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να θεωρηθούν κερδοσκοπική επένδυση.

Το bitcoin έχει σίγουρα τα σκαμπανεβάσματα του: την 1η Απριλίου 2015, η ισοτιμία του ανερχόταν σε 242 δολάρια ανά bitcoin, έχοντας σημειώσει τη χαμηλότερη ιστοτιμία στις 14 Ιανουαρίου (177) και την υψηλότερη έτους στις 11 Μαρτίου (296). Το νόμισμα είχε επίσης μακροχρόνια προβλήματα με hackers και φαινόμενα απάτης, με πιο θεαματικό το 2014, όταν το ψηφιακό συναλλακτήριο Mt. Gox κήρυξε πτώχευση μετά την κλοπή bitcoins αξίας 460.000.000 δολαρίων. Το αποκεντρωμένο μοντέλο του bitcoin και η ανωνυμία που χαρακτηρίζει τους κατόχους του έχουν δημιουργήσει ανησυχίες για τη χρήση του σε διακίνηση κεφαλαίων από και προς παράνομες δραστηριότητες, τροφοδοτώντας το παράνομο εμπόριο σε ολόκληρο το Dark Web και σε ιστοσελίδες όπως η Silk Road.

Εϊναι δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια για το bitcoin. Η έκθεση της Υπηρεσίας Έρευνας του Κογκρέσσου (CRS) που δημοσιεύθηκε το 2015 με τίτλο "Bitcoin: Ερωτήσεις, απαντήσεις και ανάλυση των νομικών θεμάτων," παρέχει βασικές πληροφορίες καθώς και μια επισκόπηση των κυριότερων ζητημάτων

Οι συναλλαγές με bitcoin πραγματοποιούνται σε απευθείας σύνδεση απευθείας μεταξύ του αγοραστή και του πωλητή, με το καθένα από αυτούς να έχει μια μοναδική κρυπτογραφημένη ταυτότητα. Οι συναλλαγές καταγράφονται σε ένα αποκεντρωμένο δημόσιο καθολικό, διαθέσιμο στους χρήστες του δικτύου, για την επαλήθευση των έγκυρων συναλλαγών. Ειδικοί χρήστες (miners) επιβλέπουν την εν λόγω διαδικασία επαλήθευσης. Μετά την επαλήθευση ενός μπλοκ συναλλαγών, οι miners πληρώνονται με 25 «νεόκοπα» bitcoins και οι συναλλαγές επεξεργάζονται και εγκρίνονται. Με αυτό τον τρόπο ο συνολικός αριθμός των bitcoins μεγαλώνει. Ο συνολικός αριθμός bitcoins τον Ιανουάριο του 2015, ήταν 13,7 εκατομμύρια τα οποία, με την ισοτιμία Απριλίου 2015, αντιστοιχούν σε 3-4 δισεκατομμύρια δολλάρια. Αυτό το σχετικά μικρό ποσό αποτρέπει τα bitcoins από το να έχουν μια σημαντική επίδραση στη νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (ένα επιχείρημα που συχνά, και εσφαλμένα, αναφέρεται ως ένας από τους κινδύνους του bitcoin).

Η έκθεση της CRS διερευνά τα ακόλουθα τεχνικά, λειτουργικά και νομικά θέματα:

Πλεονεκτήματα του Bitcoin:

• Χαμηλότερο κόστος συναλλαγών: Επειδή το bitcoin λειτουργεί χωρίς τρίτους ενδιάμεσους, οι έμποροι είναι σε θέση να αποφύγουν τα τέλη που χρεώνονται από παραδοσιακά συστήματα πληρωμών, όπως οι πιστωτικές κάρτες.
• Η δυνατότητα αυξημένης προστασίας προσωπικών δεδομένων: το bitcoin παρέχει ένα αυξημένο βαθμό μυστικότητας για αγορές και συναλλαγές, αν και από τη φύση του συστήματος, στην κρυπτογραφημένη ταυτότητα του κάθε χρήστη αντιστοιχεί μια πλήρης καταγραφή όλων των συναλλαγών.
• Προστασία από τον πληθωρισμό: Από την κυκλοφορία του bitcoin δεν είναι συνδεδεμένο με το συμβατικό νόμισμα ή κυβερνητικούς κανονισμούς, δεν υπόκειται στους συνήθεις κανόνες του πληθωρισμού. Ωστόσο, η ρευστότητα και αβεβαιότητα της φύσης του εξισορροπεί αυτό το πλεονέκτημα.

Μειονεκτήματα του Bitcoin:

• Μεγάλη αστάθεια: Η τιμή του bitcoin καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, και ως εκ τούτου, μπορούν να αυξομειώνεται ταχύτατα. Η ιστοτιμία του που είχε φτάσει τα 1.100 δολάρια τον Δεκέμβριο του 2013, δεκατρείς μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 2015 έπεσε στα 177 δολλάρια. Αυτή η ακραία διακύμανση είναι πιο χαρακτηριστική ενός εμπορεύματος παρά ενός νομίσματος.
• Νομική υπόσταση: Οι πιστωτές δεν είναι υποχρεωμένοι να το αποδεχθούν, και χωρίς επίσημη υποστήριξη, εκτός από το πρόγραμμα του υπολογιστή με τον οποίο είναι συνδεδεμένο, το bitcoin δε μπορεί να θεωρηθεί ελκυστική εναλλακτική λύση για τη συσσώρευση πλούτου.
• Κίνδυνοι κλοπής και απάτης: Αν και η παραποίηση των bitcoins υποτίθεται ότι είναι αδύνατη, το σύστημα έχει κατά καιρούς βρεθεί ευάλωτο σε παραβιάσεις ασφάλειας και σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Πιο πρόσφατα, το Bitstamp, ένα μεγάλο ευρωπαϊκό συναλλακτήριο bitcoin, έχασε 19.000 bitcoins (αξίας περίπου 5.000.000 δολαρίων) σε μια ψηφιακή παραβίαση ασφάλειας. Αυτό το γεγονός έρχεται σε συνέχεια των τεράστιων προβλημάτων με το Mt. Gox το 2014 και τη κατάρρευση άλλων συναλλακτηρίων, το 2011.
• Ευπάθεια του «πορτοφολιών» Bitcoin: Η αξία των bitcoins αποθηκεύεται σε ένα ψηφιακό πορτοφόλι στον υπολογιστή του χρήστη ή σε κινητή συσκευή και τα ψηφιακά κλειδιά μπορεί να χαθούν, καταστραφούν ή κλαπούν. Η αποθήκευση σε χαρτί ή offline είναι μια επιλογή, αλλά δεν είναι πάντα πρακτική.

Η έκθεση της CRS επισημαίνει ότι, δεδομένης της αρμοδιότητας που διατυπώνεται στο Σύνταγμα των ΗΠΑ, και συγκεκριμένα την εξουσία «να εκδίδει νόμισμα» και να «ρυθμίζει την αξία του», η ευθύνη επίβλεψης του ψηφιακού νομίσματος ανήκει στο Κογκρέσο. Μέχρι σήμερα οι ενέργειες του Κογκρέσσου είναι διερευνητικού χαρακτήρα, καθώς πρέπει να διευκρινιστεί μια σειρά θεμάτων μεταξύ των οποίων η φύση του ψηφιακού χρήματος (αγαθό, ιδιοκτησία ή ξένο νόμισμα;), αλλά και η φορολογική διάσταση της χρήσης και κατοχής ψηφιακού νομίσματος.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν έχει ακόμη εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές ή κανονισμούς που να αφορούν το τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες πρέπει να αντιμετωπίζουν το bitcoin. Τον Φεβρουάριο του 2014 το στέλεχος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Janet Yellen, δήλωσε: «Το bitcoin είναι ένας καινοτόμος τρόπος πληρωμής που λαμβάνει χώρα εξ’ ολοκλήρου εκτός του τραπεζικού συστήματος. Δεν υπάρχει καμία απόλύτως διασταύρωση μεταξύ του bitcoin και των τραπεζών τη λειτουργία των οποίων έχει τη δυνατότητα να ελέχει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα».

Σύμφωνα με την έκθεση της CRS, άλλα νομικά ζητήματα που αφορούν το Bitcoin είναι:

• Παραχάραξη: Η παραχάραξη τόσο του νομίσματος των ΗΠΑ όσο και ξένων νομισμάτων είναι παράνομη, αλλά η υπάρχουσα νομοθεσία δεν κάνει καμία αναφορά σε ψηφιακό νόμισμα. Δεδομένου ότι το bitcoin είναι μια συναλλαγή peer-to-peer, χωρίς καμία επίσημη συμμετοχή από την κυβέρνηση ή άλλο ρυθμιστικό φορέα, δεν είναι σαφές αν υπάρχει ρόλος ή ευθύνη για το νομικό σύστημα των ΗΠΑ ώστε να παρέμβει σε περιπτώσεις παραχάραξης.
• Φορολογική νομοθεσία: Μέχρι σήμερα, η IRS έχει κάνει ελάχιστα για να αντιμετωπίσει τις φορολογικές συνέπειες των εικονικών νομισμάτων. Σύμφωνα με τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές το εικονικό νόμισμα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως περιουσιακό στοιχείο για φορολογικούς σκοπούς, και στο πλαίσιο αυτό, εφαρμόζονται όλες οι αντίστοιχες φορολογικές προβλέψεις.
• Νομοθεσία κατά του ξεπλύματος χρήματος: Για την καταπολέμηση παράνομων ή σχετιζόμενων με την τρομοκρατία χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ο νόμος περί τραπεζικού απορρήτου (BankSecrecyAct) απαιτεί από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να τηρούν μητρώα. Αυτό επιτρέπει την ανίχνευση και παρακολούθηση ύποπτων συναλλαγών. Οι συγκεκριμένες απαιτήσεις ενδεχομένως πρέπει να επεκταθούν και για τις συναλλαγές που αφορούν την ανταλλαγή bitcoinsμε οποιοδήποτε συμβατικό νόμισμα.