Αυτό το καλοκαίρι δεν ήταν η θάλασσα που με καλούσε να βυθιστώ μέσα της, αλλά το μέλλον, αυτό το μυστήριο που κρέμεται πάντα στον ορίζοντα μας, στοιχειωμένο από τους φόβους και τις ελπίδες μας.

Δεν σας το κρύβω πως η μελλοντολογία ανέκαθεν απορροφούσε ένα σημαντικό ποσοστό από τις σκέψεις μου. Κάποιοι φίλοι μου συγγραφείς θεωρούν πως η μελλοντολογία μου ταιριάζει, πως το μέλλον είναι η πραγματική μου πατρίδα. Η αλήθεια είναι πως πάντοτε ενδιαφερόμουν για το μέλλον, για τη μορφή των πραγμάτων που θα έρθουν.

Πιστεύω πως το μέλλον μας αφορά όλους, γιατί σ’ αυτό θα περάσουμε –υποχρεωτικά– την υπόλοιπη ζωή μας. Συνήθως το ονειρευόμαστε κρυφοκοιτάζοντας το χθες, παρατηρώντας που ήμασταν και που φτάσαμε. Ο Τσόρτσιλ συνήθιζε να λέει πως «όσο πιο πίσω κοιτάξεις, τόσο πιο μπροστά μπορείς να δεις». Αυτό είναι ως ένα βαθμό αληθινό, επειδή το παρελθόν καθορίζει συχνά το μέλλον. Η εξέλιξη ορισμένων πραγμάτων καθορίζεται όντως από την ιστορία. Η εξέλιξη όμως των πιο πολλών πραγμάτων παραμένει μυστήριο, καθορισμένο από έναν απίστευτο συνδυασμό τυχαίων περιστατικών, γεγονότων και καταστάσεων που πρόκειται να συμβούν. Το σίγουρο πάντως είναι πως η ανθρωπότητα δεν προχωρά προς το μέλλον πάνω σε σιδηροδρομικές ράγες, καθώς το απρόβλεπτο παραμονεύει πάντα στη γωνία. Το απρόβλεπτο είναι που κάνει το μέλλον γοητευτικό αλλά και επικίνδυνο.

Ο φόβος του μέλλοντος

Πριν από εκατό χρόνια οι άνθρωποι πίστευαν στη διαρκή πρόοδο και σ’ ένα λαμπρό μέλλον. Ακόμη και στη φαντασία των ανθρώπων της δεκαετίας του 1950 το μέλλον έρχονταν σε φωτεινά πλαίσια, αντισηπτικό, αθώο και ιδανικό. Όταν ένας άνθρωπος εκείνης της εποχής φανταζόταν το έτος 2000μ.Χ, ο νους του πήγαινε κατευθείαν σε ιδανικές μητροπόλεις με πανύψηλους ουρανοξύστες, ιπτάμενα πυρηνοκίνητα αυτοκίνητα, διαστημικές αποικίες στη Σελήνη και στον Άρη, οικιακά ρομπότ, αυτόματα σπίτια, απαστράπτοντα ρούχα και χαμογελαστούς ανθρώπους που σκάνε από υγεία. Σήμερα, παρά την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, την ιατρική πρόοδο και τα εκπληκτικά τεχνολογικά εργαλεία που διαθέτουμε, είμαστε απαισιόδοξοι. Μια πιθανή εξήγηση είναι η σκόπιμη εστίαση των ΜΜΕ στις άσχημες ειδήσεις. Αποτελεί κοινό μυστικό άλλωστε πως ο φόβος «πουλάει»...

Στην εποχή μας κυριαρχεί περισσότερο ο φόβος του μέλλοντος, παρά η ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Σήμερα, αντί να πετάμε με ιπτάμενα αυτοκίνητα, φοβόμαστε να πετάξουμε ακόμη και με αεροπλάνα. Αντί σε ιδανικές φουτουριστικές πόλεις ζούμε σε άθλιους αστικούς «θαλάμους αερίων». Αντί για αποικίες στον Άρη μόλις και μετά βίας συντηρούμε έναν διαστημικό σταθμό σε τροχιά. Αντί για οικιακά ρομπότ δουλεύουμε οι ίδιοι σαν ρομπότ. Και οι μόνοι ευτυχισμένοι άνθρωποι που κυκλοφορούν ανάμεσα μας τείνουν να είναι αυτοί που πήραν μεγαλύτερη δόση του αντικαταθλιπτικού Προζάκ. Ωστόσο δεν υπάρχει φόβος χωρίς την ελπίδα και ελπίδα δίχως φόβο.

Η σημαία του μέλλοντος είναι γκρι

Εθνικιστικοί και πολιτισμικοί πόλεμοι, ανίερες και παράδοξες συμμαχίες, ασύμμετρες απειλές, εμπορικοί πόλεμοι, ρομποτικοί πόλεμοι, πόλεμοι για το νερό, υπερπληθυσμός, γιγαντιαία μεταναστευτικά ρεύματα, υπερεπιδημίες, κυβερνοτρομοκρατία και βιοτρομοκρατία, σοκ ενεργειακής στέρησης, χώρες που εξαφανίζονται από το χάρτη, εξοντωτικοί οικονομικοί αποκλεισμοί, ανταγωνισμοί στο διάστημα, αποικισμός της Ανταρκτικής και των ωκεανών, δημιουργία Μεγαπόλεων, πλωτές πολιτείες κατοικημένες από μια cybernomad ελίτ, άνοδος του φανατισμού και του ανορθολογισμού, μεταλλαγμένη επάνοδος του μαρξισμού, εγκαθίδρυση οικοφασιστικών και οικοθεοκρατικών καθεστώτων –οι «πράσινοι Ταλιμπάν» του μέλλοντος!–, ανάδυση νέων συγκριτιστικών θρησκειών (π.χ. Χριστιανοβουδισμός), εμφάνιση μιας διεθνούς υπερτάξης, εγκαθίδρυση «πλανητικού απαρτχάιντ», ενοποίηση και διάσπαση κρατών, δημιουργία νέων ομοσπονδιακών σχηματισμών και κατάρρευση παραδοσιακών συμμαχιών, ενεργειακές επαναστάσεις, γενετικά εξελιγμένα είδη, γενετικός φασισμός, κλωνοποιημένη ελίτ, εξεγέρσεις πληροφοριόφτωχων, εικονικοί πόλεμοι, ψυχοκυβερνητικές κοινωνίες, μαζικός έλεγχος, ζουγκλοειδή νευρωνικά δίκτυα, μοχθηρές τεχνητές νοημοσύνες, επαφή με εχθρικούς εξωγήινους...

Κάπως έτσι θα μπορούσε να είναι ο 21ος αιώνας αν αφήσουμε το φόβο και την απαισιοδοξία να μας παρασύρει. Ωστόσο το μέλλον, ο 21ος αιώνας δεν θα είναι άσπρος ή μαύρος, φωτεινός ή σκοτεινός. Μάλλον θα πρέπει να υιοθετήσει το γκρι ως χρώμα της σημαίας του. Και αυτό γιατί η πραγματικότητα του αύριο θα είναι πιθανότητα θα είναι ένας συνδυασμός θετικών κι αρνητικών καταστάσεων, ελπίδας και φόβου, ζωής και θανάτου. Έτσι ούτε η παρορμητική ούτε η συντηρητική μελλοντολογία έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Η λύση βρίσκεται στην επιφυλακτική αισιοδοξία, με άλλα λόγια στην ψυχραιμία. Άλλωστε το ίδιο το μέλλον δεν πρόκειται ποτέ να μας αιφνιδιάσει. Δεν θα εμφανιστεί ξαφνικά από το πουθενά. Έρχεται πάντα με δόσεις, χρόνο με το χρόνο, μέρα με τη μέρα, λεπτό προς λεπτό...

Η εποχή της κυριαρχίας

Για πρώτη φορά στην ιστορία του ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να διαμορφώσει το μέλλον του. Η δύναμη αυτή βασίζεται στη γνώση και στην τεχνολογία, που αναπτύσσεται με εκθετικούς ρυθμούς. Η ανθρώπινη γνώση διπλασιάζεται κάθε δεκαετία. Οι υπολογιστές διπλασιάζουν την ισχύ τους κάθε 18 μήνες. Η παγκόσμια οικονομία διπλασιάζεται κάθε 15 χρόνια. Η οικονομία και η τεχνολογία είναι που δίνουν σήμερα το ρυθμό στις εξελίξεις και οι κοινωνίες ακολουθούν. Οι μεγαλύτερες επαναστάσεις συμβαίνουν σήμερα στα ερευνητικά εργαστήρια και κατόπιν εξαπολύονται στις κοινωνίες. Κανείς δεν μπορεί ν’ αντισταθεί στο κύμα της τεχνολογικής έκρηξης που επέρχεται. Είναι σαν να στέκεται μόνος του σε μια ακτή απέναντι σ’ ένα τσουνάμι, ένα μετασεισμικό παλιρροϊκό κύμα ύψους 40 μέτρων...

Η τεχνολογική επανάσταση, εκτός από τους δικαιολογημένους ή αδικαιολόγητους φόβους που δημιουργεί, δημιουργεί και ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Ο φυσικός και μελλοντολόγος Michio Kaku αναφέρει χαρακτηριστικά: «Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαμε σιωπηλοί μάρτυρες που απλά παρατηρούσαν τον όμορφο χορό της Φύσης. Σήμερα όμως βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μιας μετάβασης που θα σηματοδοτήσει μια τελείως νέα εποχή, μια εποχή κατά την οποία από παθητικοί παρατηρητές της Φύσης θα μετατραπούμε σε ενεργούς χορογράφους της... Η Εποχή των Ανακαλύψεων στην επιστήμη φτάνει μεν στο τέλος της, είναι όμως έτοιμη να υποδεχθεί την Εποχή της Κυριαρχίας». Θα είναι άραγε ο 21ος αιώνας η Εποχή της Κυριαρχίας; Ας ρίξουμε μια ματιά στις δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας.

Καταργώντας τη ρύπανση

Ο πλανήτης μας υποφέρει από τις κλιματολογικές μεταβολές που οφείλονται στην καύση των ορυκτών καυσίμων. Τον Σεπτέμβριο του 2001 η Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) εκτίμησε ότι έως το έτος 2100μ.Χ. η μέση θερμοκρασία της Γης θα αυξηθεί μέχρι και 5,8 °C σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Αν συμβεί αυτό οι πάγοι θα λιώσουν, νησιά και παράκτιες περιοχές θα βυθιστούν, οι έρημοι θα επεκταθούν και ο πλανήτης όπως τον ξέρουμε δεν θα υπάρχει.

Η ανθρωπότητα πρέπει επειγόντως να απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα χωρίς ωστόσο να ζημιωθεί η παγκόσμια οικονομία. Για να  συνεχίσει την ανάπτυξή της στον 21ο αιώνα η παγκόσμια οικονομία θα πρέπει να καταναλώσει ακόμη περισσότερη ενέργεια. Αν η παγκόσμια οικονομία συνεχίσει ν’ αναπτύσσεται με ρυθμό 2-3% ετησίως υπολογίζεται πως μέχρι το 2025 η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας θα αυξηθεί κατά 265%. Μέχρι το 2040 η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας θα τριπλασιαστεί από τα σημερινά 13 τρισεκατομμύρια βατ στα 40 τρισεκατομμύρια και μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα θα αυξηθεί κατά 130 φορές! Όλη αυτή η επιπλέον ενέργεια δεν πρέπει να αντληθεί από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακας, φυσικό αέριο), αλλά από άλλες πηγές, όπως είναι η καύση και οι κυψέλες υδρογόνου, η πυρηνική σύντηξη, η Ενέργεια Μηδενικού Σημείου, τα φωτοβολταϊκά τόξα και άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ειδικότερα το υδρογόνο προβάλλεται από πολλούς ως το καύσιμο του μέλλοντος, που θα εκτοπίσει το «βασιλιά πετρέλαιο» από το θρόνο του. Από τη στιγμή που τα αυτοκίνητα αρχίζουν να κινούνται με υδρογόνο η μόλυνση στις πόλεις θα εξαφανιστεί. Στις μεγαλουπόλεις του μέλλοντος η ρύπανση της ατμόσφαιρας θα είναι άγνωστη λέξη, με την προϋπόθεση βέβαια πως θα χρησιμοποιείται το υδρογόνο και η καύση των ορυκτών καυσίμων θα είναι απαγορευμένη. Για τους ανθρώπους στα τέλη του 21ου αιώνα θα είναι αδιανόητο πως μέχρι πριν λίγες δεκαετίες η παγκόσμια οικονομία έκαιγε «απολιθώματα» (ορυκτά καύσιμα) για να κινηθεί...

Η πληθυσμιακή βόμβα δε θα εκραγεί

Παρά τις ανησυχίες των νέο-μαλθουσιανών σχετικά με τον υπερπληθυσμό, την περιβόητη «D-Bomb» (Δημογραφική Βόμβα), ο πληθυσμός του πλανήτη μας προβλέπεται να σταθεροποιηθεί το δεύτερο μισό του 21ο υ αιώνα. Ο παγκόσμιος πληθυσμούς το 1820 ήταν 1 δισεκατομμύριο, το 1930  2 δισεκατομμύρια, το 1960 3 δισεκατομμύρια, το 1974 4 δισεκατομμύρια, το 1988 5 δισεκατομμύρια και το έτος 2000 στα 6 δισεκατομμύρια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί στα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους το 2012, στα 8 δισεκατομμύρια το 2027 και στα 9 δισεκατομμύρια το 2047. Η σταθεροποίηση του πληθυσμού της Γης προβλέπεται μεταξύ των 9-11 δισεκατομμυρίων μέχρι το 2120μ.Χ.

Όλη αυτή την περίοδο ο πληθυσμός των αναπτυγμένων χωρών δεν θα μειωθεί, ως αποτέλεσμα της δραματικής μείωσης των γεννήσεων και της δημογραφικής γήρανσης, αλλά αυξηθεί ως και 30% εξ αιτίας της αθρόας μετανάστευσης εκατομμυρίων ανθρώπων από τις φτωχότερες περιοχές της υδρογείου. Στις λεγόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου η αύξηση του πληθυσμού θα διοχετευθεί στα αστικά κέντρα με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού τερατουπόλεων με πληθυσμό 20-30 εκατομμύρια κατοίκους. Μέχρι το 2050μ.Χ. σχεδόν το 80% του πληθυσμού της Γης θα ζει σε πόλεις. Οι μεγαλύτερες σε πληθυσμό πόλεις του κόσμου δεν θα είναι πλέον το Τόκιο, το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, αλλά το Μέξικο Σίτυ, η Καλκούτα, η Ντάκα, το Λάγκος, η Τζακάρτα και το Σάο Πάολο. Στις τριτοκοσμικές μεγαλουπόλεις όμως θα συνεχίσουν να υπάρχουν εκατομμύρια άστεγοι και εξαθλιωμένοι, ενώ θα ενδημούν ακόμη και εξαφανισμένες ασθένειες.

Η ιατρική επανάσταση θα μας καταστήσει υπεραιωνόβιους

Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, ο περιορισμός της μόλυνσης του περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με την πρόοδο στην ιατρική και στη γενετική μηχανική θα προσφέρει στους κατοίκους των ανεπτυγμένων χωρών περισσότερα και καλύτερα χρόνια ζωής. Η αποκωδικοποίηση του DNA και οι γονιδιακές θεραπείες που θα προκύψουν θα σημάνουν το τέλος για μια σειρά από κληρονομικές ασθένειες που ταλαιπώρησαν το ανθρώπινο είδος για εκατομμύρια χρόνια. Η ίδια η ιατρική θα αλλάξει μορφή και θα γίνει περισσότερο προληπτική και λιγότερο θεραπευτική. Μέχρι το 2010μ.Χ. θα έχουμε καταγράψει το «γενετικό προφίλ» χιλιάδων ασθενειών. Μέχρι το 2020μ.Χ. η ιατρική θα είναι πλήρως εξατομικευμένη. Ο καθένας θα επισκέπτεται τον γιατρό μέσω internet και με βάση το προσωπικό του DNA, που θα είναι αποθηκευμένο σ’ ένα CD, θα παίρνει την προσωπική του γενετική θεραπεία, ενώ θα ενημερώνεται από ποιες ασθένειες κινδυνεύει να νοσήσει για να τις προλαμβάνει εγκαίρως. Στο ίδιο του το σπίτι η «έξυπνη τουαλέτα», θα κάνει καθημερινές αναλύσεις ούρων, αίματος και κοπράνων και θα προειδοποιεί το χρήστη της για τυχόν ανησυχητικές ενδείξεις.

Με τη βοήθεια των γενετικών θεραπειών η ιατρική θα συγκρουστεί μετωπικά με πολλές ανίατες ως σήμερα ασθένειες και θα τις νικήσει. Το AIDS θα πάψει ν’ αποτελεί πρόβλημα για τον αναπτυγμένο κόσμο ως το 2010μ.Χ., χάρη στις νέες αποτελεσματικές θεραπείες εκρίζωσης του ιού και τα νέα «έξυπνα» εμβόλια που θα εφαρμοστούν σε μαζική κλίμακα. Στις αναπτυσσόμενες όμως χώρες και ιδιαίτερα στην Αφρική, το AIDS θα συνεχίσει να συνιστά απειλή ίσως και μετά το 2030μ.Χ. εξαιτίας ενός συνδυασμού παραγόντων που σχετίζονται με τη φτώχεια, την αστικοποίηση δίχως υποδομές και την έλλειψη επαρκών ιατρικών υπηρεσιών. Και αυτό γιατί δεν αρκεί να υπάρχουν θεραπείες για μια ασθένεια, πρέπει και ο κόσμος να έχει εύκολη πρόσβαση σ’ αυτές.

Γενικώς οι ασθένειες που οφείλονται σε μολύνσεις από ιούς και μικρόβια, παρά την αντοχή που έχουν ήδη αναπτύξει στα αντιβιοτικά, θα μειωθούν δραστικά ως τα μέσα του 21ου αιώνα χάρη σε νέες γενιές «έξυπνων» αντιβιοτικών, σε γονιδιακά φάρμακα, σε μηχανισμούς ανοσολογικής ενίσχυσης, στην εκτεταμένη χρήση των φάγων (μικροοργανισμών που καταβροχθίζουν συγκεκριμένα είδη ιών και μικροβίων) και στις νανομηχανές, που θα κυκλοφορούν στις αρτηρίες μας εξολοθρεύοντας οποιοδήποτε παρείσακτο...

Η αναμέτρηση ωστόσο της ιατρικής του 21ου αιώνα με τις πολυπαραγοντικές νόσους, όπως είναι ο καρκίνος, δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Παρά το γεγονός πως ο καρκίνος θεωρείται ακόμη «ανίατη νόσος» και ο υπ’ αριθμόν 2 δολοφόνος στις ανεπτυγμένες χώρες μετά την καρδιά, εντούτοις έχει ήδη αποκαλύψει τα μυστικά του στη μοριακή βιολογία. Ο μηχανισμός ανάπτυξης του δεν αποτελεί πλέον μυστήριο. Με τη βοήθεια της γενετικής στα επόμενα χρόνια δεν θα αποτελεί μυστήριο και η οριστική του θεραπεία. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2020μ.Χ. αρκετές μορφές καρκίνου θα είναι πλήρως ιάσιμες, χάρη σε προσωπικά γονιδιακά φάρμακα που θα εξολοθρεύουν τους όγκους και θα επαναφέρουν τα μεταλλαγμένα γονίδια στο «σωστό δρόμο».

Η επανάσταση ωστόσο θα είναι στην πρόληψη των καρκίνων, καθώς τα μεταλλαγμένα κύτταρα θα ανιχνεύονται χρόνια πριν αναπτυχθούν σε όγκο και θα αντιμετωπίζονται κατάλληλα. Ο καρκίνος, εξ αιτίας της πολυπαραγοντικής του φύσης, θα συνεχίσει ν’ αποτελεί πρόβλημα μέχρι το 2050μ.Χ. αλλά κατόπιν, χάρη στη γενετική μηχανική και στη νανοτεχνολογία, θα πάρει κι αυτός τη θέση του στον κατάλογο των εξαφανισθέντων ασθενειών. Αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης τουλάχιστον κατά 20-30 χρόνια, και μετά τα μέσα του 21ου αιώνα οι υπεραιωνόβιοι κάθε άλλο παρά σπάνιο φαινόμενο θα είναι.

Εκεί ωστόσο που ιατρική θα αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες είναι στις πολυγενετικές ασθένειες, όπου εμπλέκονται πολλά ελαττωματικά γονίδια, και κυρίως εκείνες που σχετίζονται με την ανώμαλη λειτουργία ενός υπερπολύπλοκου οργάνου, του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αναφερόμαστε βεβαίως στις ψυχικές ασθένειες, όπως είναι η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη, οι φοβίες κ.α.. Εκεί η ιατρική, σε συνδυασμό με άλλες επιστήμες, θα χρειαστεί να βάλει τα δυνατά της. Η γενετική θα βοηθήσει, αλλά δεν αρκεί. Θα χρειαστεί ένας συνδυασμός θεραπευτικών προσεγγίσεων πάνω στη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η οριστική θεραπεία ίσως να είναι μακρινή ακόμη, αλλά θα επιτευχθεί ως τις αρχές του 22ου αιώνα.

Βιοτεχνολογία και τεχνητές νοημοσύνες 

Μέχρι τα μέσα του νέου αιώνα μας θα πρέπει να αναμένουμε τον περιορισμό της πείνας στον Τρίτο Κόσμο με τη βοήθεια της βιοτεχνολογίας, που θα δημιουργήσει νέα φυτικά είδη που θα αναπτύσσονται δίχως φυτοφάρμακα και λιπάσματα και με ελάχιστο νερό, ίσως ακόμη και με την υγρασία που θα προσλαμβάνουν από την ατμόσφαιρα. Θα πρέπει να αναμένουμε φυτά και τροφές, που θα είναι ταυτόχρονα εμβόλια και θεραπεία για πολλές ασθένειες. Προς απογοήτευση των οικολόγων τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα θα απαλλάξουν τις φτωχές χώρες από πολλές θανατηφόρες ασθένειες και όχι οι πανάκριβες γενετικές θεραπείες, που δεν θα μπορούν να αγοράσουν. Στις πλούσιες πάντως χώρες οι αντιγεροντικές και ανανεωτικές θεραπείες θα είναι κάτι το συνηθισμένο και πολλοί άνθρωποι θα επιλέγούν να σταματήσουν το «βιολογικό ρολόι» τους γύρω στα 40. Η μακροζωία (επιβίωση ως τα 120 χρόνια) θα είναι γεγονός όμως η αθανασία δεν θα είναι ακόμη εφικτή, αλλά θα συνεχίσει ν’ αποτελεί ένα όνειρο προς επίτευξη.

Μέχρι το 2030μ.Χ. η Τεχνητή Νοημοσύνη θα είναι γεγονός και ο άνθρωπος θα πάψει να είναι το μοναδικό νοήμον είδος στη Γη. Οι πρώτες Τεχνητές Νοημοσύνες, με νοητική ισχύ εκατομμύρια φορές ισχυρότερη του ανθρώπινου εγκεφάλου, θα γίνουν αναμφίβολα οι διαχειριστές του πολύπλοκου κόσμου μέσα στο οποίο θα ζει η ανθρωπότητα. Γύρω στο 2050 μ.Χ. οι Τεχνητές Νοημοσύνες θα βρίσκονται παντού και θα παίρνουν όποια μορφή χρειάζεται π.χ. θα εμφανίζονται στο κομπιούτερ μας, στο αυτοκίνητο μας, σαν ολογράμματα ή στο κυβερνοδιάστημα, όπου θα είναι και η μήτρα τους. Οι Τεχνητές Νοημοσύνες θα γίνουν οι δάσκαλοι μας. Θα μπορούν να αντλούν τα δεδομένα κατευθείαν από τον εγκέφαλο μας. Κανείς δεν θα μας γνωρίζει καλύτερα από αυτές. Θα μας είναι απαραίτητες. Ζωτικά απαραίτητες. Χωρίς αυτές η καθημερινότητα μας θα είναι υπερβολικά πολύπλοκη, σχεδόν αβίωτη. Για να τα καταφέρουν πολλοί μελλοντικοί άνθρωποι ίσως επιλέξουν τη συγχώνευση τους με τις Τεχνητές Νοημοσύνες. Στα τέλη του 21ου αιώνα το ανθρώπινο είδος θα υπάρχει και θα εξελίσσεται σε διάφορες μορφές...

Ακολουθείστε το όνειρο

Αυτή τη φορά, συνεπαρμένος από τον έναστρο ουρανό των καλοκαιρινών νυχτών, προσπάθησα να δω το μέλλον αισιόδοξα. Όσο για τις προβλέψεις αυτές, πιστεύω, πρέπει να τις βλέπουμε περισσότερο ως «παιδιά της εποχής τους» και λιγότερο ως ανοικτές επιταγές που πρέπει οπωσδήποτε να εξαργυρωθούν στο μέλλον. Το πιθανότερο είναι μελλοντικά να μην έχουν καμιά αξία. Και αυτό θα συμβεί επειδή οι άνθρωποι του μέλλοντος δεν θα αισθάνονται υποχρεωμένοι να υπακούσουν στις επιταγές μας για το πως θα έπρεπε να είναι ο κόσμος τους. Το σίγουρο είναι πως οι άνθρωποι του μέλλοντος θα αδιαφορούν για τις απόψεις μας, όπως εμείς αδιαφορούμε για τις «πρωτόγονες» απόψεις των ανθρώπων του 19ου αιώνα. Ίσως ακόμη και οι μελλοντικοί μας εαυτοί να αδιαφορούν ή να γελούν με αυτά που σκεφτόμαστε σήμερα...

Ο άνθρωπος έχει πολύ ακόμη δρόμο μπροστά του, αλλά πρέπει να συνεχίσει την πορεία του και να μη σταματήσει στιγμή να ονειρεύεται: «Γιατί δεν υπάρχει ανάπαυση ή τέλος για τον άνθρωπο. Πρέπει να συνεχίσει... μέχρι να αντιμετωπίσει, επιτέλους, την απεραντοσύνη των άστρων. Και όταν όλα τα βάθη του σύμπαντος και τα μυστήρια του χρόνου θα έχουν γίνει κατακτήσεις του, πάλι θα βρίσκεται ακόμη στην αρχή» (Χ. Τζ. Γουέλς, The Shape of Things to Come).