Προϋποθέσεις και μυστικά αδειών για τους εργαζομένους

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και γενικά τα μυστικά των αδειών για τους εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα.

Το ΚΕΠΕΑ, δηλαδή το Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζομένων - Ανέργων της ΓΣΕΕ (Βούλγαρη 1 και Πειραιώς, Αθήνα, τηλ. 1966) παραθέτει τον πλέον ενημερωμένο χάρτη (και τις τελευταίες αλλαγές της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας) όλων των αδειών για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.

Ετήσια άδεια

Οι εργαζόμενοι ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους (υπάλληλοι, εργάτες κ.λπ.) ή την ιδιότητα του εργοδότη (επιχείρηση, οργανισμός, Δημόσιο κ.λπ.) δικαιούνται κάθε χρόνο άδεια ανάπαυσης με πλήρεις αποδοχές και επίδομα αδείας.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ετήσια άδεια;

Η άδεια είναι δικαίωμα όλων των εργαζομένων, αρκεί να έχουν συμπληρώσει δωδεκάμηνη συνεχή υπηρεσία στον ίδιο εργοδότη. Μετά τη συμπλήρωση του βασικού χρόνου, ο εργαζόμενος δικαιούται να παίρνει την άδειά του οποτεδήποτε στη διάρκεια του κάθε επόμενου ημερολογιακού έτους.

Πότε πρέπει να χορηγείται η άδεια;

Ο εργοδότης υποχρεούται να χορηγεί σε όλο το προσωπικό του άδεια μέχρι τη λήξη του ημερολογιακού έτους. Οι μισές άδειες πρέπει να δίνονται στο διάστημα 1ης Μαΐου - 30ής Σεπτεμβρίου.

Επιτρέπεται να δοθεί τμηματικά άδεια;

Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιτρέπεται να δοθεί τμηματικά άδεια σε δύο περιόδους. Αυτό μπορεί να γίνει είτε λόγω σοβαρής ή επείγουσας ανάγκης της επιχείρησης, είτε με αίτηση του εργαζομένου.

Με ποιες προϋποθέσεις;

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να εγκριθεί η τμηματική χορήγηση από την αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας. Πάντως, το πρώτο τμήμα της αδείας πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι ή δώδεκα εργάσιμες ημέρες, αν πρόκειται για ανήλικο. Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου για τη διάρκεια της αδείας και τον χρόνο χορήγησής της, αποφασίζει τριμελής επιτροπή της αρμόδιας Επιθεώρησης Εργασίας, ύστερα από αίτηση των ενδιαφερομένων.

Πόσες είναι οι ημέρες αδείας;

Η άδεια χορηγείται κάθε ημερολογιακό έτος. Για τον 1ο χρόνο απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη ο εργαζόμενος δικαιούται 24 εργάσιμες ημέρες. Στις ημέρες αυτές υπολογίζονται και τα Σάββατα. Συνεπώς, εάν η επιχείρηση λειτουργεί με πενθήμερο, η πρώτη άδεια είναι 20 εργάσιμες ημέρες.

Τον δεύτερο χρόνο 25 εργάσιμες ημέρες σε εξαήμερη απασχόληση και 21 εργάσιμες ημέρες σε πενθήμερη. Τον τρίτο χρόνο μέχρι και δέκα χρόνια υπηρεσίας, 26 εργάσιμες ημέρες σε επιχειρήσεις με εξαήμερη απασχόληση και 22 εργάσιμες ημέρες σε επιχειρήσεις με πενθήμερη.

Τι αποδοχές δικαιούται;

Ο εργαζόμενος δικαιούται στη διάρκεια της αδείας του τις αποδοχές που θα έπαιρνε αν εργαζόταν κανονικά με πλήρη απασχόληση. Στις αποδοχές αυτές συμπεριλαμβάνονται όλα τα καταβαλλόμενα επιδόματα και οι προσαυξήσεις.

Δικαιούται και επίδομα;

Δικαιούται επίσης επίδομα αδείας, το οποίο είναι ίσο με τις αποδοχές των ημερών αδείας, με ανώτατο όριο τον μισθό ενός 15ημέρου για τους αμειβομένους με μισθό ή 13 ημερομισθίων για τους αμειβομένους με ημερομίσθιο.

Πρέπει να προκαταβάλλονται οι αποδοχές αυτές;

Ναι. Ο εργοδότης υποχρεούται να προκαταβάλλει τις αποδοχές και το επίδομα αδείας στον εργαζόμενο στην αρχή της αδείας.

Πότε διπλασιάζονται οι αποδοχές αδείας;

Αν από υπαιτιότητα του εργοδότη δεν χορηγηθεί η άδεια μέχρι το τέλος του ημερολογιακού έτους, ο εργαζόμενος δικαιούται τις αποδοχές αδείας αυξημένες κατά 100% (διπλάσιο). Δεν διπλασιάζεται όμως το επίδομα αδείας.

Απαγόρευση απόλυσης

Ο εργοδότης απαγορεύεται να απολύσει τον εργαζόμενο κατά τη διάρκεια της αδείας του.

Δικαιούται άδεια ο εργαζόμενος όταν λήξει η σύμβαση εργασίας;

Εάν λήξει η σύμβαση εργασίας με οποιονδήποτε τρόπο (απόλυση, παραίτηση, θάνατος εργαζομένου, λήξη ορισμένου χρόνου), ο εργαζόμενος δικαιούται αποζημίωση αδείας και επίδομα αδείας, εφόσον δεν πρόλαβε να πάρει την άδεια του έτους.

Αν δεν έχει συμπληρώσει δωδεκάμηνη υπηρεσία, δικαιούται διπλάσιο αριθμό ημερομισθίων από τον αριθμό μηνών απασχόλησης (π.χ. για 5 μήνες απασχόληση η αποζημίωση είναι 10 ημερομίσθια ή 10/25 του μισθού). Αν έχει συμπληρώσει χρόνο, η αποζημίωση είναι ίση με τις αποδοχές ολόκληρης της αδείας του.

Τι ισχύει για τους εργαζομένους που έχουν στρατευθεί;

Οι στρατευμένοι που εργάζονται πριν από τη στράτευσή τους, δικαιούνται πλήρη κανονική άδεια μετά τη στρατιωτική τους θητεία.

Άδεια εξετάσεων μαθητών σπουδαστών φοιτητών

Πότε ο εργαζόμενος δικαιούται άδεια σπουδών;

1. Εκτός από την κανονική τους άδεια, οι εργαζόμενοι που είναι μαθητές ή σπουδαστές ή φοιτητές εκπαιδευτικών μονάδων οποιουδήποτε τύπου και οποιασδήποτε βαθμίδας του Δημοσίου ή εποπτευομένων από το Δημόσιο με οποιονδήποτε τρόπο, δικαιούνται να λάβουν από τον εργοδότη τους και πρόσθετη άδεια άνευ αποδοχών διάρκειας 30 ημερών, συνεχών ή διακεκομμένων, κατ' έτος για τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις.

2. Την ειδική άδεια δικαιούνται να λάβουν όλοι οι εργαζόμενοι (εργαζόμενες) σπουδαστές, χωρίς όριο ηλικίας (το όριο του 28ου έτους έχει απαλειφθεί με την ΕΓΣΣΕ της 18-5-98), αλλά μόνο για την προβλεπόμενη διάρκεια των σπουδών που κάθε φορά παρακολουθεί ο εργαζόμενος, προσαυξημένη κατά δύο έτη, ανεξάρτητα αν οι σπουδές διανύθηκαν συνεχώς ή διακεκομμένα και ανεξάρτητα αν έχουν συμπληρώσει 1 χρόνο υπηρεσίας στον εργοδότη.

Η ιδιότητα του μαθητή, σπουδαστή, φοιτητή και η συμμετοχή του στις εξετάσεις αποδεικνύεται με βεβαίωση της Σχολής του που υποβάλλεται στον εργοδότη από τον εργαζόμενο.

Για τους ανήλικους εργαζόμενους που είναι συγχρόνως μαθητές ή σπουδαστές ο Ν. 1837/89, ορίζει ότι δικαιούνται για τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις άδεια άνευ αποδοχών δύο ημερών, συνεχόμενη ή τμηματική, για κάθε μέρα εξετάσεων. Για την άδεια αυτή, που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 14 ημέρες, καταβάλλονται αποδοχές από τον ΟΑΕΔ.

Για τις ημέρες αδείας εξετάσεων οι μαθητές - σπουδαστές δικαιούνται αποδοχές από τον ΟΑΕΔ.

Οι μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές που εργάζονται στο Δημόσιο ή ΝΠΔΔ δικαιούνται άδεια 14 ημερών με αποδοχές.

Άδειες εργαζομένων με οικογενειακές υποχρεώσεις

α. Άδεια γάμου - γέννησης παιδιού

Πόσες είναι οι μέρες αδείας γάμου και γέννησης παιδιού;

Όλοι οι εργαζόμενοι δικαιούνται άδεια γάμου 5 εργάσιμων ημερών εφόσον εργάζονται πενθήμερο και 6 εργάσιμων ημερών με αποδοχές εφόσον εργάζονται εξαήμερο (ΕΓΣΣΕ 2000-2001). Επίσης σε περίπτωση γέννησης παιδιού ο πατέρας δικαιούται δύο (2) ημέρες άδεια με αποδοχές για κάθε παιδί. Οι άδειες αυτές είναι πρόσθετες και δεν συμψηφίζονται με τις ημέρες κανονικής αδείας.

Υπάρχουν ευνοϊκότερες ρυθμίσεις;

Με ευνοϊκότερες κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας δίδεται άδεια γάμου μεγαλύτερη των 5 ημερών, π.χ., 6 ημέρες για λογιστές, προσωπικό Α.Ε. - ΕΠΕ επιχειρήσεων, προσωπικό καταστημάτων, σούπερ - μάρκετ, προσωπικό κλινικών και νοσηλευτικών ιδρυμάτων, 7 ημέρες για επιχειρήσεις πετρελαίου - υγραερίου, 9 ημέρες για κλωστοϋφαντουργούς, 10 ημέρες για ατμοπλοϊκές - πρακτοριακές επιχειρήσεις, αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς, αγρονόμους - τοπογράφους - μηχανικούς με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, μηχανολόγους - ηλεκτρολόγους ΕΜΠ κ.λπ.

β. Άδεια μητρότητας

Πόση άδεια μητρότητας δικαιούνται οι εργαζόμενες;

Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων. Οι 8 εβδομάδες χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την πιθανή ημερομηνία τοκετού, και οι υπόλοιπες 9 μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της αδείας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθούν οι 17 εβδομάδες (ΕΓΣΣΕ 2000-2001, άρθρο 7).

γ. Άδεια θηλασμού και φροντίδας παιδιών

Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται:

για τον θηλασμό και τις υπόλοιπες φροντίδες ανατροφής του παιδιού και για 2 χρόνια μετά τον τοκετό: να διακόπτουν την εργασία τους για μία ώρα την ημέρα, ή να προσέρχονται μία ώρα αργότερα κάθε μέρα ή να αποχωρούν νωρίτερα κατά μία ώρα κάθε μέρα. Ύστερα από συμφωνία των μερών, η μείωση του χρόνου εργασίας μπορεί να ορισθεί σε 2 ώρες για έναν χρόνο μετά τον τοκετό.

Ποιος από τους γονείς δικαιούται άδεια φροντίδας παιδιού;

Την άδεια απουσίας για λόγους φροντίδας παιδιού μπορεί εναλλακτικά να ζητήσει και ο πατέρας, εφόσον δεν κάνει χρήση η εργαζόμενη μητέρα.

Το μειωμένο ωράριο για τη φροντίδα των παιδιών θεωρείται και αμείβεται ως χρόνος εργασίας (9/6/1993, ΕΓΣΣΕ, άρθρο 9).

Δικαιούται άδεια φροντίδας υιοθετημένων παιδιών;

Το δικαίωμα διακοπής της εργασίας ή καθυστερημένης προσέλευσης ή πρόωρης αποχώρησης της μητέρας και εναλλακτικά του πατέρα για τη φροντίδα παιδιών, σύμφωνα με το άρθρο 9 της ΕΓΣΣΕ του 1993, έχουν και οι θετοί γονείς παιδιών ηλικίας έως 6 ετών (ΕΓΣΣΕ 2000-2001, άρθρο 8).

δ. Γονική άδεια ανατροφής παιδιών

Πότε δικαιούται γονική άδεια ο εργαζόμενος;

Όταν ο εργαζόμενος γονιός έχει συμπληρώσει έναν χρόνο εργασίας σε εργοδότη που να απασχολεί τουλάχιστον 50 άτομα και ο δε άλλος γονιός να εργάζεται.

Στην περίπτωση αυτή δικαιούται να πάρει άδεια μέχρι να συμπληρώσει το παιδί ηλικία 3 1/2 ετών. Η άδεια είναι χωρίς αποδοχές, και η διάρκειά της μπορεί να φθάσει έως 3 1/2 μήνες για κάθε γονέα. Δίνεται με βάση τη σειρά προτεραιότητας των αιτήσεων των ενδιαφερομένων. Δικαιούται για τον χρόνο αυτό να συνεχίσει την ασφάλισή του αλλά καταβάλλοντας το σύνολο των εισφορών. Κατά τη λήξη της αδείας δικαιούται να επανέλθει στην εργασία.

ε. Άδεια για ασθένεια μελών της οικογένειας

Πότε δικαιούται άδεια για ασθένεια μελών της οικογένειας και για ποια;

Στην περίπτωση ασθένειας εξαρτώμενων παιδιών ή άλλων μελών της οικογένειας χορηγείται άδεια χωρίς αποδοχές, μέχρι 6 εργάσιμες ημέρες κάθε ημερολογιακού έτους, που αυξάνεται σε 8 εάν έχει δύο παιδιά και σε 12 για περισσότερα από δύο παιδιά.

Εξαρτώμενα πρόσωπα είναι: παιδιά μέχρι 16 ετών φυσικά ή υιοθετημένα και άνω των 16 εφόσον πάσχουν από βαριά ασθένεια ή αναπηρία, σύζυγος που δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί, γονείς ή ανύπαντρα αδέλφια που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν.

στ. Άδεια απουσίας για επίσκεψη στο σχολείο

Πότε δικαιούται σχολική άδεια;

Όταν έχει παιδιά μέχρι 16 ετών που παρακολουθούν μαθήματα στοιχειώδους ή μέσης εκπαίδευσης, μπορεί να απουσιάζει ορισμένες ώρες ή ολόκληρη ημέρα από την εργασία του για να επισκεφθεί το σχολείο των παιδιών. Η άδεια είναι με αποδοχές και φθάνει συνολικά μέχρι 4 ημέρες τον χρόνο.

ζ. Μειωμένο ωράριο γονέων με παιδιά που έχουν ειδικά προβλήματα

Ποιοι γονείς δικαιούνται μειωμένο ωράριο εργασίας;

Οι γονείς που έχουν ανάπηρα ή προβληματικά παιδιά δικαιούνται μειωμένου ωραρίου κατά μία ώρα την ημέρα για να μπορούν να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στις ειδικές φροντίδες των παιδιών.

Με ποιες προϋποθέσεις;

- Να εργάζεται σε επιχείρηση που απασχολεί τουλάχιστον 50 άτομα.

- Να έχει παιδί με πνευματική, ψυχική ή σωματική αναπηρία.

Το ωράριο του εργαζόμενου γονέα σ' αυτήν την περίπτωση μειώνεται κατά μία ώρα την ημέρα, με ανάλογη περικοπή των αποδοχών.

Η πνευματική, σωματική ή ψυχική αναπηρία του παιδιού διαπιστώνεται με ιατρική γνωμάτευση.

η. Ειδική προστασία εργαζόμενων γονέων

Τι επιπλέον προστασία έχουν;

- Στον προγραμματισμό αδειών. Οι εργοδότες που απασχολούν γονείς παιδιών μέχρι 16 ετών ή άνω των 16, με βαριά ή χρόνια ασθένεια ή αναπηρία, υποχρεούνται κατά τον προγραμματισμό του χρόνου χορήγησης των ετήσιων αδειών να τους λαμβάνουν υπόψη κατά προτεραιότητα.

- Στην καταγγελία συμβάσεων εργασίας. Οι οικογενειακές υποχρεώσεις των εργαζομένων δεν αποτελούν λόγο καταγγελίας της σύμβασης.

Άδεια συνδικαλιστικής επιμόρφωσης

Ποιοι εργαζόμενοι δικαιούνται άδεια συνδικαλιστικής επιμόρφωσης;

Εργάζονται σε επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 100 άτομα, δικαιούνται επιπροσθέτως έως 14 ημέρες, με σκοπό τη συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης συνδικαλιστικών στελεχών, εφόσον:

- επιλέγονται από τη ΓΣΕΕ

- έχει καταρτισθεί από τη ΓΣΕΕ συγκεκριμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης, που θα καλύπτει τη διάρκεια της άδειας.

Οι επιλεγέντες δεν μπορεί να είναι λιγότεροι από 3 και περισσότεροι από 15.