Με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας η 31η Μαΐου καθιερώθηκε από το 1988 ως ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ.

Από τότε οι περισσότερες πολιτισμένες χώρες του πλανήτη, έχουν πάρει διάφορα μέτρα με σκοπό τον περιορισμό και εν τέλει τη διακοπή της βλαπτικότατης αυτής συνήθειας.

Στο δρόμο αυτό κινήθηκε και η Ελλάδα μόλις το 2009 απαγορεύοντας το κάπνισμα σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά ακόμη και στους χώρους διασκέδασης και αναψυχής, όπως ρεστοράν ή μπαρ, ξεσηκώνοντας πολλές αντιδράσεις τόσο υπέρ, όσο και κατά του νέου μέτρου. Ένα μέτρο που για την Ελλάδα δεν είναι και τόσο «νέο». Στη χώρα μας η απαγόρευση του καπνίσματος είχε πρωτοκαθιερωθεί το 1856 με Βασιλικό Διάταγμα που υπέγραψε «εν ονόματι του βασιλέως», η βασίλισσα Αμαλία.

Το διάταγμα ανέφερε:

Θέλοντες να προλάβωμεν όσον ένεστι τα εξ ενδεχομένων πυρκαϊών δυστυχήματα, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Α. Απαγορεύεται η χρήσις του καπνίζειν είτε διά καπνοσυρρίγγων (τσιμπουκίων), είτε διά σιγάρων, εις πάντας εν γένει τους υπαλλήλους και υπηρέτας του Κράτους εντός των δημοσίων γραφείων και καταστημάτων.

Β. Η απαγόρευσις αύτη επεκτείνεται και εις πάντα άλλον προσερχόμενον εις τα ειρημένα καταστήματα και γραφεία χάριν υποθέσεως ή άλλης τινος αιτίας.

Γ. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, την 31 Ιουλίου 1856.

Το παρόν διάταγμα υπεγράφη πολύ πριν κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα τα πρώτα βιομηχανοποιημένα τσιγάρα το 1881. Το 1856 η Βασίλισσα Αμαλία, ενεργώντας εξ ονόματος του Βασιλέα Όθωνα, απαγόρευσε το κάπνισμα σε όλα τα δημόσια γραφεία και καταστήματα της χώρας και ο λόγος δεν ήταν η βελτιστοποίηση της υγείας των υπηκόων της, αφού τότε δεν είχαν διευκρινιστεί ακόμα οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, αλλά η ελαχιστοποίηση του κινδύνου πυρκαγιάς στις δημόσιες υπηρεσίες. Άλλωστε ακόμα και σήμερα το τσιγάρο παραμένει η συχνότερη αιτία πυρκαγιάς, αφού το 20% των πυρκαγιών ετησίως οφείλονται σε αναμμένο τσιγάρο.

Η ιστορία του καπνίσματος

Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι, ενώ με την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, το «μαγικό φυτό» που έφερε ο Κολόμβος στην Ισπανία από τον Nέο Kόσμο, πέρασε στην Ευρώπη και σταδιακά και στον υπόλοιπο κόσμο. Ο Rodrigo de Jerez, που ταξίδευε μαζί με το Γενουάτη θαλασσοπόρο, θα παρατηρήσει πρώτος τη διαδικασία του καπνίσματος από τους Ινδιάνους και θα τη μεταφέρει στην Ισπανία. Η εντύπωση που προκάλεσε εκπνέοντας καπνό από το στόμα ήταν τέτοια, που τον φυλάκισαν ως δαιμονισμένο για επτά χρόνια.

Οι πρώτες αντιδράσεις των Ευρωπαίων δεν ήταν φιλικές προς τον καπνό. Το 1604 ο βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ της Αγγλίας αποκήρυξε τη χρήση καπνού ως «απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό και επικίνδυνη για τα πνευμόνια». Ο Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας έστελνε τους καπνιστές στα κάτεργα, ο Πάπας αφόριζε τους καπνιστές, οι Ρώσοι τους επέβαλαν την ποινή του ραβδισμού και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ορισμένοι από τους καπνιστές οδηγούνται μέχρι την αγχόνη.

Στα τέλη του 18ου αιώνα κατασκευάστηκαν τα πρώτα τσιγάρα, οπότε και το κάπνισμα έγινε κοινωνικά αποδεκτή συνήθεια στο Δυτικό κόσμο. Η συνήθεια του καπνίσματος διαδόθηκε, κυρίως στον ανδρικό πληθυσμό. Το 1904 μια γυναίκα συλλαμβάνεται στη Νέα Υόρκη, επειδή κάπνιζε μέσα σε αυτοκίνητο! Αρχικά, το κάπνισμα αποτελούσε μία ακριβή συνήθεια για λίγους προνομιούχους. Μετά τις απαρχές του 20ού αιώνα διαδόθηκε στον πολύ κόσμο, όταν βιομηχανοποιήθηκε ο ακατέργαστος καπνός και άρχισε να πουλιέται ως τσιγάρο σε μεγάλες ποσότητες.

Κατά τη δεκαετία του ’20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης και έγινε το σύμβολο της λαμπρής και ανέμελης ζωής. Η εικόνα αυτή συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του ’60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, άρχισαν να επιβάλλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία, συνειδητοποιώντας τις βλαπτικές συνέπειες του καπνίσματος. Παρά το γεγονός ότι το 1912 γίνεται για πρώτη φορά λόγος για πιθανή σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα, μόνο το 1962, με την ιστορική μελέτη των Άγγλων επιδημιολόγων R. Doll και R. Peto, τεκμηριώνεται επιστημονικά η σχέση αυτή.

Τότε έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, οι οποίες οδήγησαν το 1965 σε θέσπιση νόμου, που προέβλεπε, μεταξύ πολλών άλλων, την αναγραφή στα πακέτα των τσιγάρων της φράσης: «Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία».

Στατιστικά στοιχεία

Το κάπνισμα προκαλεί:

• τον θάνατο 3,5 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο.
• το 25% των θανάτων από καρδιοπάθεια.
• το 83% των θανάτων από χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα.
• το 90% των περιφερειακών αγγειακών νόσων που συχνά οδηγούν σε ακρωτηριασμό.
• το 82% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα.
• oικονομική «αιμορραγία» 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο στους πάσχοντες από νόσους που σχετίζονται με το κάπνισμα, σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας.
• Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, της Αντικαπνιστικής και Αντικαρκινικής Εταιρίας:
• Η Ελλάδα είναι μία από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη σε κατανάλωση τσιγάρων, με τους άνδρες να προηγούνται με 47,4% έναντι 39,6% των γυναικών.
• Το 33% των εφήβων, ηλικίας 12 έως 18 ετών, έχουν δοκιμάσει τσιγάρο και το 10% δηλώνουν καπνιστές.
• Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας:
• Οι καπνιστές στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 10% από το 1996. Το ίδιο, όμως, συνέβη και με τους θανάτους με καρκίνο του πνεύμονα, που ξεπερνούν πλέον τους 6.000 ετησίως.
• Ακόμη και από την ηλικία των 10 ετών, οι Έλληνες δοκιμάζουν τσιγάρο.
• Μέχρι τα 14, σχεδόν οι μισοί έφηβοι έχουν δοκιμάσει τσιγάρο, ενώ στα 18 ο ένας στους δύο μαθητές έχει γίνει συστηματικός καπνιστής.
• Μόλις το 3% των μαθητών του γυμνασίου και το 11% των μαθητών του λυκείου, καταφέρνουν να σταματήσουν το κάπνισμα μετά από συστηματική χρήση.
• Αυξάνονται όλο και περισσότερο οι νέες γυναίκες καπνίστριες, αλλά και όσες δεν συμμορφώνονται σε ευαίσθητες περιόδους, όπως αυτές της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Δεν είναι τυχαίο, εξηγούν οι επιστήμονες, ότι η πιθανότητα για έμφραγμα του μυοκαρδίου αυξήθηκε κατά 50% τα τελευταία χρόνια στις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες.