Ο πιο απόμακρος γνωστός πλανήτης, ένας μεγάλος και θερμός κόσμος γεμάτος με σταγονίδια σιδήρου και σε τροχιά γύρω από ένα άστρο απόστασης 5.000 ετών φωτός από τη Γη, ανακαλύφθηκε με την βοήθεια μιας πρωτοποριακής τεχνικής.

Η ανακοίνωση, πραγματο-ποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα κατά την ετήσια Συνέλευση της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρίας (AAS) στο Seatle των ΗΠΑ, προετοιμάζοντας το έδαφος για το μεγάλο εξερευνητικό κύμα ανίχνευσης νέων πλανητών στα επόμενα χρόνια.Η ανακάλυψη αυτή επεκτείνει τις δυνατότητες των αστρονόμων που έχουν αφοσιωθεί στο κυνήγι των νέων εξωπλανητών πέρα από το σημερινό όριο των 160 ετών φωτός. Ο αριθμός των αστέρων τα οποία μπορούν να εξετασθούν τώρα πια ανέρχεται μεταξύ των 40.000 ως 100 εκατομμυρίων ετών φωτός, αναφέρουν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες της εκπληκτικής ανακάλυψης.

Ο πλανήτης έχει μέγεθος περίπου όσο ο Δίας και ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από το μητρικό του άστρο κάθε 29 ώρες, δηλαδή πλησιέστερα και από τον Ερμή (ο πρώτος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος). Το νέο ουράνιο σώμα ανακαλύφθηκε εξαιτίας του περάσματός του μπροστά από το άστρο, όπως φαίνεται από τη Γη. Οι αστρονόμοι παρατήρησαν μια ελαφριά βύθιση του αστρικού φωτός καθώς ο πλανήτης πέρασε ακριβώς μπροστά του.

Όπως δηλώνουν οι ερευνητές, το παραπάνω φαινόμενο είναι παρόμοιο με την οπτική παρατήρηση ενός κουνουπιού καθώς πετά μπροστά από το φως ενός φακού σε απόσταση 320 χιλιομέτρων!

Κατά τα τελευταία χρόνια μια νέα προσέγγιση στο κυνήγι πλανητών έχει σημειώσει μεγάλη άνοδο. Περισσότερα από δέκα ερευνητικά προγράμματα προσπαθούν να ανιχνεύσουν πλανήτες τη στιγμή της διέλευσής τους μπροστά από το άστρο τους. Πολυάριθμες δυσκολίες με τη νέα μέθοδο έχουν εμφανιστεί, όμως μια ομάδα φαίνεται να πρωτοπορεί αυτήν την περίοδο. Ο Andrzej Udalski (Πανεπιστημιακό Παρατηρητήριο της Βαρσοβίας) και οκτώ συνάδελφοι του προγράμματος OGLE ΙΙΙ ερεύνησαν 52.000 αστρικά σώματα όμοια με τον Ήλιο στον αστερισμό του Τοξότη για σημάδια πλανητικών διελεύσεων. Πέρσι οι ίδιοι επιστήμονες ανέφεραν περισσότερα από 40 αστέρια που φαίνονται να διασχίζονται επανειλημμένα από τους μικρούς, αμυδρούς πλανητικούς συνοδούς τους.

Η πρώτη όμως επίσημη καταγραφή μιας πλανητικής διέλευσης ανακοινώθηκε στην συνεδρίαση της AAS όπου, μια ομάδα με υπεύθυνους τους Maciej Konacki (Caltech) και Dimitar Sasselov (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics) ανήγγειλαν τον πρώτο πλανήτη που επιβεβαιώθηκε από τις διέλευσης τύπου OGLE. Χρησιμοποιώντας διάφορα μεγάλα τηλεσκόπια συμπεριλαμβανομένου και ένα από τα δύο τηλεσκόπια Keck των 10 μέτρων της Mauna Kea, στη Χαβάη, η ομάδα απέβαλλε τους περισσότερους υποψήφιους ως δυαδικά αστρικά συστήματα (δηλαδή δύο άστρα σε τροχιά μεταξύ τους). Όμως το αντικείμενο σε τροχιά γύρω από το άστρο OGLE-TR-56 φαίνεται να έχει μάζα όμοια με του Δία.

"Στεκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής εξερεύνησης και ανακάλυψης," ανέφερε χαρακτηριστικά ο εν λόγω αστρονόμος Dimitar Sasselov. "Έχουμε βρει έναν καλύτερο τρόπο ανίχνευσης νέων κόσμων στο εσωτερικό του Γαλαξία μας, ο οποίος προετοιμάζει το έδαφος για νέες μελλοντικές πλανητικές ανακαλύψεις."

Ακόμα περισσότεροι πλανήτες

Άλλοι αστρονόμοι ήταν επίσης συγκινημένοι. "Η μέθοδο της διέλευσης (transit method) θα προσκομίσει πολλαπλές ανιχνεύσεις στα ερχόμενα χρόνια," είπε η Debra Fischer, αστρονόμος του Berkeley στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, και μέλος της πιο επιτυχημένης μέχρι σήμερα ομάδας κυνηγών πλανητών της Γης. H επιστημονική ομάδα της Fischer, με αρχηγούς τους φημισμένους Geoffrey Marcy (Berkeley) και Paul Butler (Carnegie Institution της Washington) ανιχνεύει νέους εξωηλιακούς πλανήτες με τη μέθοδο της ταλάντευσης (Wooble Method). Σε μια συνέντευξή της την περασμένη εβδομάδα, η Fischer, που είχε δει τα νέα αποτελέσματα, ανέφερε ότι οι δύο τεχνικές θα πρέπει να συνεργαστούν οπωσδήποτε.

Η μέθοδο ταλάντευσης της Fischer, επίσης γνωστή ως τεχνική Doppler, χρησιμοποιείται με επιτυχία μόνο σε αστέρια μέσα σε ακτίνα 160 ετών φωτός από τη Γη. Απαιτεί επίσης πολύ μεγάλα τηλεσκόπια και μεγάλες χρονικές περιόδους -ίση με τον χρόνο που χρειάζεται ο υποψήφιος πλανήτης για μια πλήρη τροχιακή περιφορά. Ενώ από την άλλη, η νέα μέθοδο της διέλευσης μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μέτρια σε διάμετρο τηλεσκοπικά συστήματα, ενώ περιορίζεται στα πολυπληθή αστρικά πεδία, όπου ο τεράστιος αριθμός αστεριών προσφέρει μια καλή πιθανότητα για μια ανίχνευση ακόμα κι αν οι πιθανότητες είναι χαμηλές για κάθε άστρο.

Το μεγάλο όμως πλεονέκτημα της μεθόδου διέλευσης είναι ότι μπορεί να προσδώσει πολύ περισσότερες επιστημονικές πληροφορίες για τους πλανήτες που ανακαλύπτει. Αξίζει να αναφερθεί ότι χρησιμοποιήθηκε το 2001 για να επανεξετάσει την ύπαρξη ενός διερχόμενου πλανήτη που είχε ανακαλυφθεί αρχικά με την μέθοδο της ταλάντευσης. Οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με την μέθοδο της διέλευσης παρείχαν τις πρώτες σημαντικές πληροφορίες από την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος.

"Η τεχνική Doppler θα συνεχίσει να διερευνά τους κοντινότερους γείτονές μας," δήλωσε η Fischer. "Αυτά τα κοντινά αστέρια θα μπορέσουν όμως να εξερευνηθούν πιο ολοκληρωμένα με τις μελλοντικές διαστημικές αποστολές της NASA: τις Space Interferometry Mission και Terrestrial Planet Finder."

Οι πλανήτες τύπου OGLE

Η νέα ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε από μια ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα, η οποία μελέτησε πέρυσι εκατομμύρια αστέρια σε ένα αρκετά συμπυκνωμένο (από άστρα) σημείο του ουρανού. Το Οπτικό Πείραμα Βαρυτικού Φακού (OGLE) προσδιόρισε δεκάδες αστρικά σώματα προς το κέντρο του Γαλαξία μας, που φαίνονταν σαν κάτι να περνάει από μπροστά τους. Τα σημαντικά αυτά δεδομένα της μεθόδου OGLE δημοσιεύθηκαν στο κοινό, έτσι ώστε οποιοσδήποτε επιστήμονας να μπορέσει να παρακολουθήσει τους υποψηφίους.

Η νέα εργασία επιδίωξε να ξεκαθαρίσει ποια από τα υποψήφια σώματα ήταν αστρικοί σύντροφοι ή πραγματικοί πλανήτες. Τα άστρα τύπου OGLE εξετάστηκαν με το τηλεσκόπιο των 1,5 μέτρων του Αστεροσκοπείου Fred L. Whipple στην Αριζόνα και το τηλεσκόπιο Magellan 6,5 μέτρων του Παρατηρητήριο Las Campanas της Χιλής. Οι πέντε επικρατέστεροι υποψήφιοι εξετάστηκαν στην συνέχεια με το Φασματόμετρο HIRES (High Resolution Echelle Spectrometer) τοποθετημένο στο Παρατηρητήριο Keck της Χαβάης. Τελικά, ένα άστρο, το OGLE-TR-56, βρέθηκε να φιλοξενεί έναν πλανήτη, ο οποίος και ονομάστηκε OGLE-TR-56b.

Οι αστρονόμοι υπολογίζουν ότι ο πλανήτης είναι περίπου 2,6 φορές το μέγεθος του Δία αλλά λίγο ελαφρύτερος, με πυκνότητα ίση με τον Κρόνο. Μάλλον έχει σχηματιστεί αρκετά μακρύτερα από το μητρικό του άστρο ενώ μετανάστευσε στην τρέχουσα στενή τροχιά του. Η ατμόσφαιρά του παρουσιάζει θερμοκρασία 1.700 βαθμών Κελσίου. Μια τέτοια θερμοκρασία ευνοεί στην ύπαρξη σύννεφων ατόμων σιδήρου. Με πιο απλά λόγια, όταν βρέχει το πιο πιθανό είναι να βρέχει μικροσκοπικά σταγονίδια σιδήρου!

Η ομάδα του Sasselov δήλωσε την ύπαρξη δύο ακόμα υποψηφίων πλανητών τύπου OGLE.