Από τις πρώτες ναυμαχίες όπου έλαβε μέρος, στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 13, το «Αβέρωφ» έγινε ένας θρύλος. Οι επιτυχίες του, του χάρισαν αμέσως τον χαρακτηρισμό «το τυχερό καράβι».

Σήμερα, είναι ένα συναρπαστικό πλωτό μουσείο, όπου όλο και περισσότεροι χώροι είναι επισκέψιμοι.

«Ο βασικός άξονας της προσπάθειας αποκατάστασης του πλοίου κλίνει προς την πλευρά της νοητικής και ψυχικής συμμετοχής του επισκέπτη, και όχι της παθητικής ενατένισης», λέει ο κυβερνήτης του Αβέρωφ, υποναύαρχος Αριστοτέλης Δήμιτσας. «Το να μπορεί κανείς να δει τόσο άμεσα πώς ζούσαν οι ναυτικοί, είναι πραγματική διδαχή της ιστορίας της θάλασσας».

Το Θωρηκτό Αβέρωφ (θωρακισμένο καταδρομικό, για την ακρίβεια), αποκτήθηκε από την Ελλάδα χάρη σε κληροδότημα του εθνικού ευεργέτη Γεώργιου Αβέρωφ, απ’ όπου προήλθε σημαντικό μέρος των χρημάτων για την αγορά του. Η ναυπήγησή του ολοκληρώθηκε το 1911 στην Ιταλία.

Το νέο πλοίο χάρισε τεχνολογική ανωτερότητα στο στόλο του Αιγαίου. Oι 23,5 κόμβοι που ανέπτυσσε (ταχύτητα σημαντική και σήμερα) και η τολμηρή στρατηγική του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, έκαναν το Αβέρωφ να επιβληθεί του τουρκικού στόλου στις ναυμαχίες της «Έλλης» και της Λήμνου (τέλη 1912, αρχές 1913).

Το θωρακισμένο καταδρομικό, που συνδέθηκε άρρηκτα με τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και την πολιτική πίστη του Ελευθέριου Βενιζέλου στην ναυτική ισχύ της Ελλάδας, εξακολούθησε να είναι η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου έως το 1951.

Tο 1941, είχε καταφέρει να διαφύγει από την Ελευσίνα (παρά την αρχική εντολή να αυτοβυθιστεί ώστε να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών) και να πλεύσει με τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο στην Μέση Ανατολή, όπου χρησιμοποιήθηκε σαν συνοδεία νηοπομπών στον Ινδικό. Τον Οκτώβριο του 1944, με την απελευθέρωση και το τέλος του πολέμου, είχε επιστρέψει πανηγυρικά επικεφαλής του κύριου μέρους του ελληνικού στόλου.

Σήμερα, μπορεί κανείς να γνωρίσει πολλούς από τους χώρους όπου ζούσαν οι 670 ναύτες και οι πάνω από 20 αξιωματικοί του πλοίου. Θα δει χώρους ενδιαίτησης, ύπνου (σε αιώρες!) μαγειρείων και αποθηκών (όταν το πλοίο μετέφερε αγήματα, έφθανε τους 1200 ναύτες), καταστρώματα, λέμβους και γέφυρες απ’ όπου κυβερνιόταν το «Αβέρωφ»…

Από ένα ειδικό «παράθυρο» ο επισκέπτης μπορεί να δει στο εσωτερικό του πύργου των δύο κανονιών της πλώρης (το Αβέρωφ έχει 12 πυροβόλα, διάφορα βοηθητικά ταχυβόλα και αντιαεροπορικά και 3 τορπιλοσωλήνες).

Κάτω από το κύριο κατάστρωμα, τεράστια σακιά για κάρβουνο μας θυμίζουν ότι το πλοίο κινιόταν με ατμό – και το νερό στους λέβητες θερμαινόταν με κάρβουνο. Εικοσιδύο θερμαστές είχε το πλοίο και, όταν έφθανε η ώρα να φορτώσει κάρβουνο, όλοι εκτός από τον καπετάνιο και τον πρώτο μηχανικό, το κουβαλούσαν στις ανθρακαποθήκες του.

Γοητευτικό είναι το τεράστιο μηχανοστάσιο, ένας πολυώροφος λαβύρινθος γεμάτος έμβολα και σωληνώσεις. Τα διαμερίσματα των αξιωματικών και τα ναυαρχικά διαμερίσματα, με την απαραίτητη στο «παιχνίδι» της ιεραρχίας πολυτέλεια, αποτελούν μια ενδιαφέρουσα αντίθεση.

Από τις τέσσερις γέφυρες του Αβέρωφ (με εντυπωσιακά παλιά όργανα) οι δύο ήταν θωρακισμένες, όπως θωρακισμένο ήταν ένα σημαντικό τμήμα του πλοίου, με ατσάλι που φθάνει σε πάχος τα 200 χιλιοστά.

Σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο το πλοίο δεν μπορούσε να κυβερνηθεί από τις γέφυρες, υπήρχαν τέσσερα τιμόνια, το ένα πίσω από το άλλο, κοντά στην πρύμη: αυτά συνδέονταν απευθείας με το πηδάλιο ανάγκης.

Μια έκθεση από φωτογραφίες φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με την ιστορία που, για το «Γεώργιος Αβέρωφ», ξεκίνησε πριν ενενήντα χρόνια.